Programy hodowlane

---

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Angus jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: bardzo dobra wydajność rzeźna wyrażona bardzo dobrym umięśnieniem, duż łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Angus wyhodowano w hrabstwach Aberdeen, Banff, Kincardie i Angus w Szkocji na bazie lokalnego bydła bezrogiego wykazującego duże przystosowanie do trudnych warunków klimatycznych. Dużą zaletą jest bezrożność. Rasa ta charakteryzuje się doskonałymi cechami macierzyńskimi, łatwością porodów i odpornością na ekstensywne warunki środowiska. Jest dobrym komponentem w krzyżowaniu towarowym i wszędzie tam gdzie istnieje potrzeba wytworzenia linii bezrożnych. Współczesne bydło rasy Angus to zwierzęta średniego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 900 kg przy wysokości w kłębie ok. 130 cm, a krowy 550 – 600 kg przy wysokości w kłębie 125 cm. W hodowli krajowej bydła mięsnego rasa ta zajmuje dominującą pozycję.

Wyhodowana w USA odmiana czerwona bydła rasy Angus odróżnia się od odmiany czarnej nieco większym wzrostem.
Do rasy Angus zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Angus z bydłem rasy Angus wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa jednolicie czarna lub jednolicie czerwona, włos krótki i średniej długości. Skóra, błony śluzowe, śluzawica czarno lub czerwono pigmentowane.

Budowa: głowa krótka i dobrze umięśniona, krótsza i masywniejsza u buhajów. Kłąb słabo zaznaczony, u buhajów wyraźniejszy niż u krów. Szyja u buhajów szersza i masywniejsza niż u krów. Tułów długi z prostym, szerokim grzbietem i głęboką klatką piersiową. Linia brzucha równoległa do grzbietu, mostek wyraźnie zaznaczony i wysunięty do przodu. Lędźwie szerokie, zad długi, szeroki i dobrze umięśniony. Mięśnie dobrze rozłożone, przechodzące w dół do stawu skokowego. Kończyny proporcjonalne do kłody, mocne. Buhaje odznaczają się nieco masywniejszą budową niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Angus realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4. Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Angus są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Angus stosuje się kod AN (Angus czarny) lub AR (Angus czerwony), a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Angus i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Angus w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Angus zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Angus może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Angus, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Angus mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Angus wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Angus powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi,
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Angus przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Angus przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków, Instytut wykonuje:
   • analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Angus,
   • pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Angus prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Angus prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Angus – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Angus obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Angus obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
   • ocenę pokroju;
   • ocenę tempa przyrostu masy ciała;
   • wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
   • pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W
gdzie:
M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,
C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,
W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Angus prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7. liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11. daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie OK – suma punktów po transformacji za kościec OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
   • od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
   • w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
   • między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

• cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;
• ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,
• ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada.

2. obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
   • 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
   • 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,
MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,
MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,
WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,
WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

3. Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
   • od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
   • od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),
MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,
MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,|
WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,
WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),
KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),
PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),
M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),
KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie:

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)
KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),
PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),
M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

8. System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Angus prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Angus jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Angus prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

• Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,
• Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP
WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP) / 1000 gdzie: POW – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu (cm)
PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)
OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)
M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)
M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)
WKL – wysokość w kłębie (cm)
OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)
POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;
POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM
WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:
WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO
OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:
OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420
gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)
KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)
W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:
Xjklm = M + Rj + Sk + Hi + ajklm + ejklm
gdzie Xjklm Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

M – średnia ogólna
Rj – stały efekt roku urodzenia
Sk – stały efekt sezonu urodzenia
Hi – stały efekt stada
ajklm – losowy efekt zwierzęcia
ejklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

miesiące od kwietnia do września – sezon letni
miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h2 = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD
II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.
Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:
Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie
S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Angus publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Angus prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Angus obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia;
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
   • urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
   • importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgo obcej);

9. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
10. wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
11. wyniki oceny wartości użytkowej;
12. wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Angus prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Angus prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Angus w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Angus w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Angus prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Angus prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Angus, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus lub zagranicznych ksiąg rasy Angus;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Angus, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus lub zagranicznych ksiąg rasy Angus;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G) wpisuje się krowy rasy Angus, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Angus w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Angus, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus lub zagranicznych ksiąg rasy Angus;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G) wpisuje się buhaje rasy Angus, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Angus w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Angus, która pochodzi:
   • po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus;
   • po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Angus.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Angus, która pochodzi:
   • po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus;
   • po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Angus.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY LIMOUSINE (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus lub zagranicznych ksiąg rasy Angus;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus lub zagranicznych ksiąg rasy Angus;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Angus lub zagranicznych ksiąg rasy Angus;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Angus pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Angus,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: niewielka ilość białych włosów, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica), umaszczenie szare, płowe (w różnych odcieniach). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Angus,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: niewielka ilość białych włosów, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica), umaszczenie szare, płowe (w różnych odcieniach). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY ANGUS

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Angus znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Angus powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach.
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Angus, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Angus znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Angus powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
   • zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
   • których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
   • uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   • uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Angus w roku urodzenia zwierzęcia;
   • zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.
6. Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Angus, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Angus znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
   • zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
   • uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   • uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Angus w roku urodzenia zwierzęcia;
   • dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
   • zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.
5. Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
6. Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Angus, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
7. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Angus i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Angus pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Angus wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Angus, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Angus, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Angus, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Belgijska biało-błękitna jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: bardzo dobra wydajność rzeźna wyrażona bardzo dobrym umięśnieniem, poprawa łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są bardzo wysokie przyrosty masy ciała cieląt

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Belgijska biało-błękitna pochodzi z Belgii. Rasa od początku powstania była rasą mięsną. W całej populacji rozpowszechniony jest gen hipertrofii mięśni. Bydło to charakteryzuje się dość trudnymi porodami szczególnie w czystości rasy, dość dobrym zdrowiem, wybitnymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Belgijska biało-błękitna to zwierzęta dużego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 1100-1200  kg przy wysokości w kłębie ok. 150 cm, a krowy ok. 700-900 kg przy wysokości w kłębie ok. 138-145 cm.

Do rasy Belgijska biało-błękitna zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Belgijska biało-błękitna z bydłem rasy Belgijska biało-błękitna wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa o charakterystycznym umaszczeniu spowodowanym przez występowanie w populacji genu dereszowatej maści, osobniki homozygotyczne są białe, a heterozygotyczne błękitne. Bardzo często występuje umaszczenie czarno – białe lub kombinacja wszystkich wymienionych barw.

Budowa: głowa szlachetna, foremna o szerokim czole, szeroki pysk. Rogi wyrastają poziomo, a następnie zakrzywiają się do góry u buhajów, u krów są lekko skręcone w kierunku głowy, masywniejsze u buhajów. Szyja średniej długości, mocna i prosta u krów, zaokrąglona i wypukła u buhajów. Łopatki doskonale umięśnione, harmonijne z resztą ciała. Umięśnienie wyraźniej zaznaczone u buhajów. Kłąb szeroki, muskularny, wyraźnie zaznaczony co jest szczególnie widoczne u krów. Klatka piersiowa o zaokrąglonych żebrach, doskonale umięśniona, co jest szczególnie widoczne u buhajów, z szerokimi barkami o wybitnej muskulaturze. Grzbiet i lędźwie poziome, szerokie i muskularne, doskonale umięśnione z wyraźnie zaznaczonym rowkiem wzdłuż kręgosłupa, szczególnie w części lędźwiowej i krzyżowej. Zad szeroki o długich i szerokich mięśniach, doskonale rozwiniętych. Wyraźnie widoczny rowek wzdłuż kręgosłupa ciągnący się aż do ogona, mięśnie po obu jego stronach bardzo wypukłe. Udo doskonale umięśnione, owalne, wypukłe, z bardzo wyraźnie zaznaczonymi mięśniami. Patrząc z tyłu mięśnie zarysowują szerokie koło, patrząc z boku mięśnie uda wysklepiają się ku tyłowi poza linię stawu skokowego. Ogon umiarkowanej długości, opadający pionowo. Kończyny o raczej delikatnych kształtach, suchych, elastycznych stawach, zakończone zdrowymi, silnymi racicami. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Belgijska biało-błękitna realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Belgijska biało-błękitna są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Belgijska biało-błękitna stosuje się kod BB, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Belgijska biało-błękitna w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Belgijska biało-błękitna zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Belgijska biało-błękitna może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Belgijska biało-błękitna, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Belgijska biało-błękitna mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Belgijska biało-błękitna wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Belgijska biało-błękitna powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Belgijska biało-błękitna przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Belgijska biało-błękitna przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Belgijska biało-błękitna,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Belgijska biało-błękitna – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Belgijska biało-błękitna obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Belgijska biało-błękitna obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
   1. ocenę pokroju;
   2. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
   3. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
   4. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,
C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,
W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Belgijska biało-błękitna prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

• cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;
• ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,
• ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,
MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,
MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,
WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,
WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:
PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)
gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),
MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,
MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,
WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,
WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO
gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),
KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),
PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),
M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),
KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420
gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)
KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),
PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),
M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

8. System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Belgijska biało-błękitna prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Belgijska biało-błękitna jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,
Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP
WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)
PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)
OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)
M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)
M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)
WKL – wysokość w kłębie (cm)
OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)
POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;
POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM
WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:
WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO|
OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)
KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)
W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:
X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ
M – średnia ogólna
R_j – stały efekt roku urodzenia
S_k – stały efekt sezonu urodzenia
H_i – stały efekt stada
a_jklm – losowy efekt zwierzęcia
e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady
miesiące od kwietnia do września – sezon letni
miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Belgijska biało-błękitna publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Belgijska biało-błękitna prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Belgijska biało-błękitna obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
   1. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
   2. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
9. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
10.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
11.  wyniki oceny wartości użytkowej;
12.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Belgijska biało-błękitna w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Belgijska biało-błękitna w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Belgijska biało-błękitna prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Belgijska biało-błękitna, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna lub zagranicznych ksiąg rasy Belgijska biało-błękitna;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Belgijska biało-błękitna, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna lub zagranicznych ksiąg rasy Belgijska biało-błękitna;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Belgijska biało-błękitna, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Belgijska biało-błękitna w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Belgijska biało-błękitna, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna lub zagranicznych ksiąg rasy Belgijska biało-błękitna;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Belgijska biało-błękitna, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Belgijska biało-błękitna w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Belgijska biało-błękitna, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Belgijska biało-błękitna.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Belgijska biało-błękitna, która pochodzi:
   1. – po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna;
   2. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Belgijska biało-błękitna.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY BELGIJSKA BIAŁO-BŁĘKITNA (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna lub zagranicznych ksiąg rasy Belgijska biało-błękitna;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna lub zagranicznych ksiąg rasy Belgijska biało-błękitna;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Belgijska biało-błękitna lub zagranicznych ksiąg rasy Belgijska biało-błękitna;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Belgijska biało-błękitna pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Belgijska biało-błękitna,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: całkowicie czarna okrywa włosowa oraz kombinacje innych barw, a także nakrapiane łatki na jasnym tle. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej jest umaszczenie czerwone w różnych odcieniach, także w połączeniu z białymi łatami.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Belgijska biało-błękitna,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: całkowicie czarna okrywa włosowa oraz kombinacje innych barw, a także nakrapiane łatki na jasnym tle. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej jest umaszczenie czerwone w różnych odcieniach, także w połączeniu z białymi łatami.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY BELGIJSKA BIAŁO-BŁĘKITNA

 Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Belgijska biało-błękitna znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Belgijska biało-błękitna znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
   1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
   2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
   3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Belgijska biało-błękitna w roku urodzenia zwierzęcia;
   5. zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

6. Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Belgijska biało-błękitna znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
   1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
   2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Belgijska biało-błękitna w roku urodzenia zwierzęcia;
   4. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
   5. zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

5. Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
6. Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
7. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Belgijska biało-błękitna i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Belgijska biało-błękitna pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Belgijska biało-błękitna wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Belgijska biało-błękitna, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Belgijska biało-błękitna, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Belgijska biało-błękitna, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Blonde d’Aquitaine jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: bardzo dobra wydajność rzeźna wyrażona bardzo dobrym umięśnieniem, duża łatwość wycieleń, oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Blonde d’Aquitaine  wyhodowano w południowo-zachodniej Francji poprzez krzyżowanie 3 lokalnych ras mięsnych: garonnais, quercy, blonde des pyrenees znanych już w średniowieczu.

Rasa ta charakteryzuje się dużą łatwością porodów, spokojnym temperamentem, jednak wymaga nieco intensywniejszego żywienia aby uzyskać wysokie przyrosty masy ciała. Współczesne bydło rasy Blonde d’Aquitaine to zwierzęta dużego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 1000-1200 kg przy wysokości w krzyżu ok. 150-155 cm, a krowy 700-800 kg przy wysokości w krzyżu ok. 140-145 cm.

Do rasy Blonde d’Aquitaine zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Blonde d’Aquitaine z bydłem rasy Blonde d’Aquitaine wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa jednolita o barwie od pszennej do nieznacznie czerwonego, buhaje mogą być nieco ciemniejsze od krów. Włos jest miękki i krótki ale nigdy nie falujący. Białe, czarne lub mocno czerwone łaty są niedozwolone. Z wiekiem kolor włosa ulega rozjaśnieniu, szczególnie na kończynach, niższych partiach brzucha i bokach. Skóra jest elastyczna, średniej grubości koloru różowego bez pigmentacji.

Budowa: głowa średniej długości, raczej wąska, nieco masywniejsza u buhajów. Czoło i pysk szerokie. Rogi wyrastają poziomo, a następnie zakrzywiają się ku dołowi. Szyja dość krótka, muskularna z lekkim uwypukleniem. U buhajów uwypuklenie dość wyraźnie zaznaczone. Tułów długi, szeroki z widoczną muskulaturą. Kłąb szeroki i dobrze związany, wyraźniejszy u buhajów. Grzbiet prosty i szeroki. Klatka piersiowa głęboka i dobrze wypełniona. Lędźwie szerokie i długie. Zad szeroki z bardzo dobrze rozwiniętym umięśnieniem, o grubych zaokrąglonych ćwiartkach. Brzuch mocno zawieszony o linii równoległej do linii grzbietu. Kończyny mocno osadzone, dobrze spionowane. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Blonde d’Aquitaine realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Blonde d’Aquitaine są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Blonde d’Aquitaine stosuje się kod BD, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Blonde d’Aquitaine w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Blonde d’Aquitaine zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Blonde d’Aquitaine może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Blonde d’Aquitaine, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Blonde d’Aquitaine mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Blonde d’Aquitaine wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Blonde d’Aquitaine powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Blonde d’Aquitaine przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Blonde d’Aquitaine przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Blonde d’Aquitaine,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Blonde d’Aquitaine – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Blonde d’Aquitaine obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Blonde d’Aquitaine obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
   1. ocenę pokroju;
   2. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
   3. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
   4. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Blonde d’Aquitaine prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

• cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;
• ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,
• ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

8. System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Blonde d’Aquitaine prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Blonde d’Aquitaine jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Blonde d’Aquitaine publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Blonde d’Aquitaine prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Blonde d’Aquitaine obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
   1. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
   2. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
9. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
10.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
11.  wyniki oceny wartości użytkowej;
12.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Blonde d’Aquitaine w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Blonde d’Aquitaine w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Blonde d’Aquitaine prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Blonde d’Aquitaine, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine lub zagranicznych ksiąg rasy Blonde d’Aquitaine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Blonde d’Aquitaine, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine lub zagranicznych ksiąg rasy Blonde d’Aquitaine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Blonde d’Aquitaine, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Blonde d’Aquitaine w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Blonde d’Aquitaine, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine lub zagranicznych ksiąg rasy Blonde d’Aquitaine;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Blonde d’Aquitaine, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Blonde d’Aquitaine w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Blonde d’Aquitaine, która pochodzi:
   1. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine;
   2. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Blonde d’Aquitaine.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Blonde d’Aquitaine, która pochodzi:
   1. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine;
   2. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Blonde d’Aquitaine.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY BLONDE D’AQUITAINE (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine lub zagranicznych ksiąg rasy Blonde d’Aquitaine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine lub zagranicznych ksiąg rasy Blonde d’Aquitaine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Blonde d’Aquitaine lub zagranicznych ksiąg rasy Blonde d’Aquitaine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Blonde d’Aquitaine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Blonde d’Aquitaine,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: białe, czarne, mocno czerwone łaty – w niewielkiej ilości, jednolicie jasno szare umaszczenie. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej jest umaszczenie jednolicie czarne, jednolicie szare, ciemno szare, jednolicie czerwone o intensywnej ciemnej barwie, jednolicie białe lub duże łaty.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Blonde d’Aquitaine,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: białe, czarne, mocno czerwone łaty – w niewielkiej ilości, jednolicie jasno szare umaszczenie. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej jest umaszczenie jednolicie czarne, jednolicie szare, ciemno szare, jednolicie czerwone o intensywnej ciemnej barwie, jednolicie białe lub duże łaty.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY BLONDE D’AQUITAINE

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Blonde d’Aquitaine znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Blonde d’Aquitaine znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
   1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
   2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
   3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Blonde d’Aquitaine w roku urodzenia zwierzęcia;
   5. zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

6. Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Blonde d’Aquitaine znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
   1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
   2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Blonde d’Aquitaine w roku urodzenia zwierzęcia;
   4. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
   5. zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

6. Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Blonde d’Aquitaine i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Blonde d’Aquitaine pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Blonde d’Aquitaine wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Blonde d’Aquitaine, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Blonde d’Aquitaine, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Blonde d’Aquitaine, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Charolaise jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: bardzo dobra wydajność rzeźna wyrażona bardzo dobrym umięśnieniem, poprawa łatwości wycieleń, oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Charolaise wyhodowano w centralnej  Francji. Wywodzi się bezpośrednio od bydła roboczego z okolic Charollais, użytkowane było jako siła pociągowa oraz opasane. Rasa wykorzystywana w krzyżowaniu jako komponent ojcowski.

Rasa ta charakteryzuje się wysokimi przyrostami masy ciała, jednak wymaga nieco intensywniejszego żywienia, spokojnym temperamentem, porody powinny być monitorowane. Współczesne bydło rasy Charolaise to zwierzęta dużego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 1000-1200 kg przy wysokości w kłębie ok. 150 cm, a krowy 700-900 kg przy wysokości w kłębie ok. 140 cm.

Do rasy Charolaise zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Charolaise z bydłem rasy Charolaise wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa biała, biało-kremowa i śmietankowa, inne kolory umaszczenia są niedozwolone, włos miękki, średniej długości czasami przypominający wygląd włochaty. Skóra luźna i średniej grubości pozbawiona pigmentu. Błony śluzowe, śluzawica, racice i rogi (u osobników rożnych) są jasne, bez pigmentu.

Budowa: głowa krótka, głęboka i szeroka szczególnie w obrębie międzydroża. Masywniejsza u buhajów. Żuchwa mocno zaznaczona, śluzawica szeroka, oczy ciemne. U osobników rożnych rogi wyrastają bocznie z międzydroża, następnie skręcają ku przodowi i wznoszą się ku górze. U buhajów rogi mniej wysunięte ku przodowi. Szyja z wyraźnie zaznaczoną muskulaturą mięśni, szczególnie u dorosłych buhajów. Tułów długi, głęboki i równy z poziomą linią grzbietu i doskonale wysklepionymi żebrami. Miednica umiarkowanej długości i pochyłości, sprawiając wrażenie lekkości w tylnych partiach ciała. Uda w pełni umięśnione i zaokrąglone o bardzo dobrze wysklepionej partii tyłu. Kończyny raczej długie o mocnej kości. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Charolaise realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Charolaise są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Charolaise stosuje się kod CH, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Charolaise i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Charolaise w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Charolaise zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Charolaise może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Charolaise, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Charolaise mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Charolaise wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Charolaise powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Charolaise przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Charolaise przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Charolaise,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Charolaise prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Charolaise prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Charolaise – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Charolaise obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Charolaise obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
   1. ocenę pokroju;
   2. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
   3. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
   4. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Charolaise prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

• cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;
• ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,
• ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

2. obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
   1. 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
   2. 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

3. Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
   1. od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
   2. od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

8. System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Charolaise prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Charolaise jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Charolaise prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Charolaise publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Charolaise prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Charolaise obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
   1. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
   2. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
9. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
10.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
11.  wyniki oceny wartości użytkowej;
12.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Charolaise prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Charolaise prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Charolaise w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Charolaise w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Charolaise prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Charolaise prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Charolaise, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise lub zagranicznych ksiąg rasy Charolaise;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Charolaise, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise lub zagranicznych ksiąg rasy Charolaise;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Charolaise, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Charolaise w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Charolaise, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise lub zagranicznych ksiąg rasy Charolaise;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Charolaise, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Charolaise w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Charolaise, która pochodzi:
   1. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise;
   2. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Charolaise.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Charolaise, która pochodzi:
   1. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise;
   2. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Charolaise.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY CHAROLAISE (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise lub zagranicznych ksiąg rasy Charolaise;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise lub zagranicznych ksiąg rasy Charolaise;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Charolaise lub zagranicznych ksiąg rasy Charolaise;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Charolaise pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Charolaise,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: ciemna pigmentacja powiek i śluzawicy, umaszczenie popielate, jasno siwe, płowe (w różnych odcieniach). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są, inne mocne kolory umaszczenia jak czerwony, czarny w różnych odcieniach.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Charolaise,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: ciemna pigmentacja powiek i śluzawicy, umaszczenie popielate, jasno siwe, płowe (w różnych odcieniach). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są, inne mocne kolory umaszczenia jak czerwony, czarny w różnych odcieniach.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY CHAROLAISE

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Charolaise znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Charolaise powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Charolaise, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Charolaise znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Charolaise powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
   • zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
   • których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
   • uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   • uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Charolaise w roku urodzenia zwierzęcia;
   • zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

6. Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Charolaise, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Charolaise znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
   1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
   2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Charolaise w roku urodzenia zwierzęcia;
   4. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
   5. zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

5. Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
6. Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Charolaise, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
7. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Charolaise i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Charolaise pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Charolaise wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Charolaise, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Charolaise, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Charolaise, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Galloway jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dużej łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Galloway pochodzi z południowo-zachodniej Szkocji. Rasa ta charakteryzuje się dużą łatwością wycieleń, dużymi zdolnościami adaptacyjnymi do zmiennych warunków środowiska, długowiecznością, dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Galloway to zwierzęta średniego kalibru, genetycznie bezrożne. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 700-800  kg przy wysokości w kłębie ok. 135 cm, a krowy 500-600 kg przy wysokości w kłębie ok. 125 cm.

Do rasy Galloway zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Galloway z bydłem rasy Galloway wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: za zgodne z wzorcem rasy uznaje się zwierzęta zarówno o umaszczeniu jednolicie czarnym, ciemno-czerwonym, brunatnym, płowym jasnym (aż do koloru jasnej śmietanki) lub płowym ciemnym, żółto-myszato-brunatnym jak również zwierzęta z szerokim białym pasem wokół tułowia zaczynającym się od połowy ożebrowania do linii guzów biodrowych (na tle czarnym, czerwonym lub płowym).

Budowa: rasa ta odznacza się średnim kalibrem, o zwartej budowie ciała i bardzo dobrym umięśnieniu, typowym dla bydła mięsnego. Jest to rasa bezrożna o gęstej i średniej długości okrywie włosowej oraz szczelnej i obfitej w sezonie zimowym warstwie puchowej. Głowa mała, średniej długości, szerokie czoło i wyrazista śluzawica o pigmencie w zależności od umaszczenia: czarna, brunatna lub płowa; oko małe, dobrze osłonięte rzęsami. Głowa nieco masywniejsza u buhajów. Szyja krótka i dobrze umięśniona. Tułów zwarty z prostym, szerokim grzbietem i głęboką klatką piersiową. Linia brzucha równoległa do grzbietu, mostek wyraźnie zaznaczony i lekko wysunięty do przodu. Lędźwie szerokie, zad średnio długi, szeroki i dobrze umięśniony. Mięśnie dobrze rozłożone, przechodzące w dół do stawu skokowego. Kończyny mocne, proporcjonalne do kłody. Racice dobrze związane o twardym, mocnym rogu. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Galloway realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Galloway są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Galloway stosuje się kod GA, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Galloway i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Galloway w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Galloway zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Galloway może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Galloway, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Galloway mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Galloway wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Galloway powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Galloway przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Galloway przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Galloway,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Galloway prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Galloway prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Galloway – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Galloway obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Galloway obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
   1. ocenę pokroju;
   2. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
   3. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
   4. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Galloway prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

• cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;
• ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,
• ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

1. obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
   1. 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
   2. 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

3. Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
   1. od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
   2. od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

8. System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Galloway prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Galloway jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Galloway prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Galloway publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Galloway prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Galloway obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
   1. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
   2. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
9. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
10.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
11.  wyniki oceny wartości użytkowej;
12.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Galloway prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Galloway prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Galloway w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Galloway w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Galloway prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Galloway prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Galloway, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway lub zagranicznych ksiąg rasy Galloway;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Galloway, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway lub zagranicznych ksiąg rasy Galloway;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Galloway, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Galloway w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Galloway, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway lub zagranicznych ksiąg rasy Galloway;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Galloway, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Galloway w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Galloway, która pochodzi:
   1. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway;
   2. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Galloway.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Galloway, która pochodzi:
   • po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway;
   • po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Galloway.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY GALLOWAY (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway lub zagranicznych ksiąg rasy Galloway;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway lub zagranicznych ksiąg rasy Galloway;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Galloway lub zagranicznych ksiąg rasy Galloway;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Galloway pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Galloway,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: niewielka ilość białych znaczeń, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie łaciate.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Galloway,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: niewielka ilość białych znaczeń, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie łaciate.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY GALLOWAY

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Galloway znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Galloway powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Galloway, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Galloway znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Galloway powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
   • zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
   • których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
   • uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   • uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Galloway w roku urodzenia zwierzęcia;
   • zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

6. Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Galloway, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Galloway znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
   • zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
   • uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   • uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Galloway w roku urodzenia zwierzęcia;
   • dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
   • zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

5. Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
6. Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Galloway, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
7. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Galloway i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Galloway pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Galloway wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Galloway, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Galloway, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Galloway, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

 Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Hereford jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dużej łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Hereford pochodzi z hrabstwa Hereford w zachodniej Anglii. Utworzono ją w wyniku  krzyżowania lokalnego ciężkiego czerwonego bydła roboczego z białogłowym bydłem sprowadzonym z Flandrii. Rasa ta charakteryzuje się bardzo dużą łatwością aklimatyzacji, również w warunkach ekstensywnych,  dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem, łatwymi porodami. Współczesne bydło rasy Hereford to zwierzęta średniego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 900  kg przy wysokości w kłębie ok. 135 cm, a krowy 600 kg przy wysokości w kłębie ok. 130 cm.

Do rasy Hereford zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Hereford z bydłem rasy Hereford wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: głowa, szyja, podgardle, brzuch, pończochy i część ogona białe. Pozostała część ciała powinna być ciemnoczerwona, u buhajów może być ciemniejszy odcień niż u krów. Rogate bydło powinno posiadać jasne woskowate rogi. Ciemne kolory są niepożądane. Wokół oczu często występuje ciemna pigmentacja. Skóra miękka elastyczna, umiarkowanie gruba i gruba sierść.

Budowa: głowa dość długa ale nie za szeroka z dużymi, nieznacznie uwydatniającymi się oczami i bystrym spojrzeniem. U odmian rożnych występuje charakterystyczny układ rogów schodzących się łukowato ku dołowi. Szyja dość długa z łagodnym, harmonijnym przejściem w bark. Bark mocny, płaskie łopatki i nie za szerokie. Mocno związany i niezbyt szeroki mostek, który nie powinien być zniekształcony przez zbyt duże podgardle. Klatka piersiowa prosta i dobrze wypełniona. Prawidłowy kąt żeber bez silnie zaznaczonej pachwiny. Część grzbietowa i lędźwie szerokie, długie, wysklepione powyżej wyrostków ościstych. Łagodne przejście pomiędzy linią grzbietu a lędźwiami. Linia grzbietu oraz linia brzucha powinny być równoległe. Zad długi, prostokątny i szeroki z bardzo dobrym umięśnieniem. Biodra jak i kulsze dobrze wypełnione mięsem. Nasada ogona powinna być w jednym poziomie z linią grzbietu. Uda głębokie, szerokie i muskularne, wysklepione od wewnątrz. Kończyny szeroko rozmieszczone, mocne nie za grube owalne kości. Silne kości pęcinowe. Lekki swobodny chód bez kołysania. Mocne zdrowe racice. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Hereford realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Hereford są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Hereford stosuje się kod HH, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Hereford i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Hereford w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Hereford zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Hereford może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Hereford, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Hereford mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Hereford wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Hereford powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Hereford przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Hereford przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Hereford,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Hereford prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Hereford prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Hereford – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Hereford obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Hereford obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
   1. ocenę pokroju;
   2. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
   3. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
   4. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Hereford prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

• cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;
• ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,
• ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

1. obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
   1. 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
   2. 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

3. Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
   1. od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
   2. od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

7. System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Hereford prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Hereford jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Hereford prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Hereford publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Hereford prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Hereford obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
   1. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
   2. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
9. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
10.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
11.  wyniki oceny wartości użytkowej;
12.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Hereford prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Hereford prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Hereford w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Hereford w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Hereford prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Hereford prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Hereford, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford lub zagranicznych ksiąg rasy Hereford;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Hereford, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford lub zagranicznych ksiąg rasy Hereford;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Hereford, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Hereford w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Hereford, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford lub zagranicznych ksiąg rasy Hereford;
   • posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
   • posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Hereford, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Hereford w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Hereford, która pochodzi:
   • po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford;
   • po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Hereford.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Hereford, która pochodzi:
   • po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford;
   • po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Hereford.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY HEREFORD (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford lub zagranicznych ksiąg rasy Hereford;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford lub zagranicznych ksiąg rasy Hereford;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Hereford lub zagranicznych ksiąg rasy Hereford;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Hereford pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Hereford,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: większe białe plamy na ciele, ale kolor powinien nadal przeważać. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie czarno – białe, czarne, szare, płowe (z białymi łatkami lub bez), ciemny kolor rogu.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Hereford,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: większe białe plamy na ciele, ale kolor powinien nadal przeważać. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie czarno – białe, czarne, szare, płowe (z białymi łatkami lub bez), ciemny kolor rogu.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY HEREFORD

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Hereford znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Hereford powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Hereford, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Hereford znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Hereford powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
   1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
   2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
   3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Hereford w roku urodzenia zwierzęcia;
   5. zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

6. Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
7. Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Hereford, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
8. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Hereford znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
   • uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Hereford w roku urodzenia zwierzęcia;
   • dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
   • zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

7. Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
8. Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Hereford, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
9. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Hereford i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Hereford pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Hereford wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Hereford, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Hereford, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Hereford, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

 Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

 Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Highland jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dużej łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Highland pochodzi z zachodniej i północnej Szkocji. Powstały początkowo dwie odmiany: mniejsza zazwyczaj czarną i większa czerwoną, później różnice w wielkości zwierząt się zatarły. Rasa ta charakteryzuje się dużą łatwością wycieleń, długowiecznością, dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem, dobrze znosi surowe warunki klimatyczne w tym niskie temperatury, śnieg, ale również ubogie pastwiska i trudny teren. Współczesne bydło rasy Highland to zwierzęta małego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 630  kg przy wysokości w kłębie ok. 120-130 cm, a krowy 400-450 kg przy wysokości w kłębie ok. 105 cm.

Do rasy Highland zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Highland z bydłem rasy Highland wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: jest ono zróżnicowane od jasnobrązowego przez czerwone do czarnego, ale zdarzają się zwierzęta o umaszczeniu białym i srebrnym. Długie, szeroko lirowato zagięte rogi, których rozpiętość może dochodzić do 1,5 m. Podwójna okrywa włosowa: zewnętrzna (włosy bardzo długie i grube), wewnętrzna (włos miękki i puszysty), na głowie zwisająca przez oczy długimi kosmykami. Skóra miękka i elastyczna.

Budowa: głowa proporcjonalna do wielkości ciała, szeroka między oczami, krótka od oczodołu do śluzawicy z jasnymi, żywymi i spokojnymi oczami, bystrym spojrzeniem.

Jasno pigmentowana, szeroka śluzawica z rozdętymi nozdrzami. Głowa nieco masywniejsza u buhajów. Szeroka i gruba grzywa między rogami sięgająca do śluzawicy. Szczęka równa z żuchwą (nie wysunięta ani nie cofnięta). Rogi u buhajów symetryczne, mocne i masywne, wysunięte poziomo z głowy, lekko skręcające do przodu i ku dołowi. Rogi u krów wysunięte bardziej lub mniej horyzontalnie poza głowę i wzniesione. Grzbiet prosty, poziomy od łopatek do ogona. Nasada ogona jest łagodnie wtopiona w ciało, w jednym poziomie z linia grzbietu. Grzbiet dość szeroki szczególnie między łopatkami i wyrostkami kolczystymi. Bark mocny, płaskie łopatki i nie za szerokie. Klatka piersiowa prosta i dobrze wypełniona z mocno wysklepionymi żebrami. Lędźwie szerokie, długie, wysklepione powyżej wyrostków ościstych. Zad kwadratowy i głęboki. Uda wypełnione i dobrze rozwinięte, wysklepione od wewnątrz. Kończyny szeroko rozmieszczone, oddzielone od siebie, proste i mocne z dość grubą kością. Duże, mocno zespolone racice.. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Highland realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Highland są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Highland stosuje się kod HI, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Highland i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Highland w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Highland zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Highland może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Highland, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Highland mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Highland wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Highland powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Highland przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Highland przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Highland,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Highland prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Highland prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Highland – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Highland obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Highland obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Highland prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Highland prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Highland jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Highland prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Highland publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Highland prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Highland obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Highland prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Highland prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Highland w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Highland w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Highland prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Highland prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Highland, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland lub zagranicznych ksiąg rasy Highland;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Highland, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland lub zagranicznych ksiąg rasy Highland;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Highland, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Highland w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Highland, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland lub zagranicznych ksiąg rasy Highland;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Highland, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Highland w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Highland, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Highland.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Highland, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Highland.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY HIGHLAND (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland lub zagranicznych ksiąg rasy Highland;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland lub zagranicznych ksiąg rasy Highland;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Highland lub zagranicznych ksiąg rasy Highland;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Highland pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Highland,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: niewielka ilość białych znaczeń, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie łaciate.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Highland,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: niewielka ilość białych znaczeń, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie łaciate.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY HIGHLAND

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Highland znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Highland powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Highland, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Highland znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Highland powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Highland w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Highland, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Highland znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Highland w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Highland, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

• Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Highland i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Highland pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Highland wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Highland, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Highland, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Highland, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Limousine jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dużej łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Limousine wyhodowano we Francji w regionie Limoges. Wyróżnia się wybitnymi cechami umięśnienia przy niskiej zawartości tłuszczu w tuszy, dobrym zdrowiem i dużymi zdolnościami adaptacyjnymi, a także łatwością wycieleń i dużą żywotnością cieląt. W przeszłości osobniki tej rasy używane były również jako zwierzęta pociągowe. W większości krajów rasa Limousine jest używana do krzyżowania i hodowana w czystości rasy z uwagi na jakość tusz potomstwa. W ubiegłym wieku rasa opisywana była jako średniego kalibru, obecnie można już ją zaliczyć do ras dużych. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać 1000 – 1200 kg przy wysokości w kłębie 145 cm a krowy 650 – 800 kg przy wysokości w kłębie 135 cm. W hodowli krajowej bydła mięsnego rasa ta zajmuje dominującą pozycję.

Do rasy Limousine zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Limousine z bydłem rasy Limousine wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa jednolicie czerwona o różnych odcieniach od jasnożółtego (koloru pszenicy) do ciemnowiśniowego z jaśniejszymi obwódkami dookoła oczu i śluzawicy, ciemniejsza u buhajów. Skóra miękka, luźna o średniej grubości, pokryta miękkimi włosami i pozbawiona pigmentacji. Plamki lub inne pigmentowane powierzchnie są niedopuszczalne.

Budowa: głowa mała, krótka z szerokim czołem, łuki oczodołowe są lekko wypukłe, oczy żywe i błyszczące, czoło wygięte łukowato ale profil prosty, śluzawica szeroka o grubych wargach. Osobniki rożne posiadają rogi rozpostarte poziomo (horyzontalnie) na początku, później wyginające się w łuk ku przodowi i wykrzywiające się lekko ku górze na końcu. U buhajów głowa szersza niż u krów o rogach rozpostartych poziomo i bardziej na boki niż u krów. Szyja krótka o niezbyt wyraźnie zaznaczonym kłębie. U buhajów kłąb bardziej zaznaczony niż u krów. Tułów długi, linia grzbietu prosta, klatka piersiowa głęboka z zaokrąglonymi żebrami. Zad silnie umięśniony o grubych zaokrąglonych udach.

Umięśnienie zadu sięgające aż do stawu skokowego. Brzuch o linii prawie równoległej do linii grzbietu. Kończyny mocno osadzone i odpowiednio proporcjonalne, racice mocne i wytrzymałe. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Limousine realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Limousine są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Limousine stosuje się kod LM, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Limousine i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Limousine w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Limousine zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Limousine może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Limousine, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Limousine mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Limousine wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Limousine powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Limousine przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Limousine przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
5. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Limousine,
6. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
7. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Limousine prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Limousine prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Limousine – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Limousine obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Limousine obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Limousine prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Limousine prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Limousine jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Limousine prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Limousine publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Limousine prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Limousine obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Limousine prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Limousine prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Limousine w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Limousine w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Limousine prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Limousine prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Limousine, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine lub zagranicznych ksiąg rasy Limousine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Limousine, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine lub zagranicznych ksiąg rasy Limousine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Limousine, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Limousine w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Limousine, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine lub zagranicznych ksiąg rasy Limousine;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Limousine, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Limousine w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Limousine, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Limousine.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Limousine, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Limousine.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY LIMOUSINE (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine lub zagranicznych ksiąg rasy Limousine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine lub zagranicznych ksiąg rasy Limousine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Limousine lub zagranicznych ksiąg rasy Limousine;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Limousine pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Limousine,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: brak typowych rozjaśnień dookoła oczu i śluzawicy, ciemno pigmentowane powieki, śluzawica lub ciemne plamki na śluzawicy. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji  dodatkowej (W) jest umaszczenie czarne, czarno-brązowe, szare (w różnych odcieniach), białe łaty.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Limousine,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: brak typowych rozjaśnień dookoła oczu i śluzawicy, ciemno pigmentowane powieki, śluzawica lub ciemne plamki na śluzawicy. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji  dodatkowej (W) jest umaszczenie czarne, czarno-brązowe, szare (w różnych odcieniach), białe łaty.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY LIMOUSINE

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Limousine znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Limousine powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Limousine, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Limousine znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Limousine powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Limousine w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Limousine, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Limousine znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Limousine w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Limousine, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

• Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Limousine i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Limousine pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Limousine wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Limousine, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Limousine, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Limousine, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Piemontese jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dużej łatwości wycieleń, oraz bardzo dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Piemontese pochodzi z północno-zachodnich regionów Włoch, Lombardii i Ligurii tworzących razem tzw. Wielki Piemont. Surowy klimat wraz z dolewem krwi zebu pakistańskiego spowodował wytworzenie rasy bydła bardzo wytrzymałego, dobrze przystosowanego do zróżnicowanego żywienia i utrzymania. Dawniej użytkowana jako mięsno-mleczna, obecnie tylko jako rasa mięsna. Praktycznie w całej rasie występuje hipertrofia mięśni. Bydło to charakteryzuje się odpornością na trudne warunki środowiskowe, dużą łatwością wycieleń, długowiecznością, bardzo dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Piemontese to zwierzęta średniego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 900-1000  kg przy wysokości w kłębie ok. 145 cm, a krowy ok. 600 kg przy wysokości w kłębie ok. 140 cm.

Do rasy Piemontese zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Piemontese z bydłem rasy Piemontese wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: sierść u samców szara lub łososiowa jasna z delikatnym uwydatnieniem czarnego włosia na głowie (szczególnie wokół oczu), na szyi, na łopatkach i w rejonie końca kończyn, niekiedy również w częściach bocznych tułowia i na kończynach tylnych z utworzeniem palm lub ciemnych łat. U krów sierść jest biała lub jasno-łososiowa z odcieniami szarego lub łososiowego. Cielęta przy urodzeniu mają sierść mocno-łososiową. Pigmentacja pyska, warg, błon śluzowych, języka, podniebienia i policzków, rzęs, krawędzi powiek i uszu, końcówki napletka, dolnej części moszny, chwastu ogona, odbytu, warg sromowych, racic i raciczek jest czarna. Rogi czarne aż do 20 miesiąca życia, u osobników dorosłych są żółtawe u podstawy. Skóra miękka, elastyczna i delikatna.

Budowa: głowa wyrazista, krótsza i szersza u byka, dłuższa i węższa u krowy, czoło płaskie nieznacznie wgłębione pomiędzy wyrastającymi łukami oczodołów, ucho średnio rozwinięte, oczy duże o żywym wyrazie (tęczówka koloru czarnego), nos szeroki, prosty, nozdrza szerokie, pysk obszerny z dobrze uwydatnionymi wargami. Szyja szeroka wyraźnie wypukła u byka, u krów stosunkowo długa i mniej umięśniona, podgardle lekkie, średnio rozwinięte. Łopatki zwarte, szerokie i muskularne, dobrze przylegające do tułowia i prawidłowo skatowane. Kłąb szeroki i umięśniony, jednorodny ciągnący się do szyi. Grzbiet szeroki i poziomy, lędźwie muskularne i pełne. Klatka piersiowa głęboka, szeroka z wyraźnie łukowatymi i długimi żebrami. Brzuch szeroki i głęboki, boki pełne. Zad u buhaja obszerny o bardzo dobrym rozwoju mięśni, u krowy szeroki i długi. Udo szerokie, pełne i dobrze rozwinięte. Pośladki u buhaja szerokie o wyraźnym rozwoju mięśni, długie, u krów szerokie i znacznie opuszczone. Kończyny solidne, dobrze ukierunkowane, pęcina krótka racice mocne i zaciśnięte. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Piemontese realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Piemontese są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Piemontese stosuje się kod PI, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Piemontese i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Piemontese w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Piemontese zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Piemontese może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Piemontese, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Piemontese mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Piemontese wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Piemontese powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Piemontese przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Piemontese przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
5. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Piemontese,
6. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
7. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

• Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Piemontese prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Piemontese prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Piemontese – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Piemontese obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Piemontese obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Piemontese prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Piemontese prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Piemontese jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Piemontese prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Piemontese publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Piemontese prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Piemontese obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Piemontese prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Piemontese prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Piemontese w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Piemontese w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Piemontese prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Piemontese prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Piemontese, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese lub zagranicznych ksiąg rasy Piemontese;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Piemontese, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese lub zagranicznych ksiąg rasy Piemontese;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Piemontese, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Piemontese w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Piemontese, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese lub zagranicznych ksiąg rasy Piemontese;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Piemontese, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Piemontese w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Piemontese, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Piemontese.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Piemontese, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Piemontese.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY PIEMONTESE (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese lub zagranicznych ksiąg rasy Piemontese;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese lub zagranicznych ksiąg rasy Piemontese;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Piemontese lub zagranicznych ksiąg rasy Piemontese;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Piemontese pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Piemontese,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: umaszczenie czarne, czarno – szare, brązowo – łososiowe (w różnych odcieniach), niewielka ilość białych włosów lub białe znaczenia, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty lub umaszczenie łaciate.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Piemontese,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: umaszczenie czarne, czarno – szare, brązowo – łososiowe (w różnych odcieniach), niewielka ilość białych włosów lub białe znaczenia, szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty lub umaszczenie łaciate.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY PIEMONTESE

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Piemontese znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Piemontese powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Piemontese, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Piemontese znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Piemontese powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Piemontese w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Piemontese, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Piemontese znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Piemontese w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Piemontese, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

• Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Piemontese i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Piemontese pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Piemontese wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Piemontese, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Piemontese, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Piemontese, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

 Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Salers jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, łatwość wycieleń, oraz bardzo dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Salers pochodzi z górzystych rejonów Masywu Centralnego we Francji. Rasa ta początkowo użytkowana była wszechstronnie (mięso, mleko, siła pociągowa) obecnie hodowana tylko w kierunku mięsnym. Bydło to charakteryzuje się dużą odpornością na trudne warunki środowiskowe, łatwością wycieleń, długowiecznością, bardzo dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Salers to zwierzęta dużego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 1200  kg przy wysokości w kłębie ok. 150 cm, a krowy 650-850 kg przy wysokości w kłębie ok. 140 cm.

Do rasy Salers zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Salers z bydłem rasy Salers wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: jednolita maść koloru ciemnej czerwieni mahoniowej. Sierść bardzo gęsta i kręcona. Pigmentacja skóry brązowa z rozjaśnioną śluzawicą i okolicami oczu. Możliwość występowania osobników o czarnym umaszczeniu i czarnej pigmentacji. Skóra gruba. Buhaje mogą być ciemniej umaszczone niż krowy.

Budowa: głowa wąska, trójkątna z charakterystycznymi rogami w kształcie liry, które z wiekiem rozwierają się. Mogą występować osobniki bezrożne. Szyja dość długa i dość wypukła, szczególnie u samców. Grzbiet szeroki i poziomy, lędźwie muskularne i pełne. Klatka piersiowa głęboka z długimi dobrze skątowanymi żebrami. Linia grzbietu i brzucha prawie równoległa. Zad nieznacznie podniesiony ale dobrze umięśniony aż do stawu skokowego. Kończyny mocne, racice twarde i dobrze spionowane. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Salers realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Salers są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Salers stosuje się kod SL, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Salers i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Salers w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Salers zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Salers może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Salers, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Salers mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Salers wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Salers powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Salers przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Salers przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Salers,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Salers prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Salers prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Salers – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Salers obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Salers obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Salers prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Salers prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Salers jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Salers prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Salers publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Salers prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Salers obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Salers prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Salers prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Salers w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Salers w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Salers prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Salers prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Salers, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers lub zagranicznych ksiąg rasy Salers;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Salers, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers lub zagranicznych ksiąg rasy Salers;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Salers, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Salers w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Salers, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers lub zagranicznych ksiąg rasy Salers;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Salers, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Salers w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Salers, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Salers.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Salers, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Salers.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY SALERS (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers lub zagranicznych ksiąg rasy Salers;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers lub zagranicznych ksiąg rasy Salers;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Salers lub zagranicznych ksiąg rasy Salers;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Salers pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Salers,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: znaczenia (białe łatki), szczególnie na wymieniu, końcu lub biała część ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica), umaszczenie szare, płowe (w różnych odcieniach), pigmentowane plamki na śluzawicy (w przypadku czarnej pigmentacji plamki depigmentowane). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty lub umaszczenie łaciate.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Salers,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: znaczenia (białe łatki), szczególnie na wymieniu, końcu lub biała część ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica), umaszczenie szare, płowe (w różnych odcieniach), pigmentowane plamki na śluzawicy (w przypadku czarnej pigmentacji plamki depigmentowane). Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty lub umaszczenie łaciate.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY SALERS

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Salers znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Salers powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Salers, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Salers znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Salers powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Salers w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Salers, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Salers znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Salers w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Salers, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

• Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Salers i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Salers pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Salers wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Salers, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Salers, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Salers, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

 Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Simentaler (typ mięsny) jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, łatwość wycieleń, oraz bardzo dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Simentaler pochodzi ze Szwajcarii z doliny rzeki Simme. Pierwotnie rasa ta była bydłem roboczym, potem zaczęto ją kształtować w kierunku mlecznym a później mięsnym. Bydło to charakteryzuje się umiarkowaną łatwością wycieleń, długowiecznością, dobrym zdrowiem, bardzo dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Simentaler to zwierzęta dużego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 1000-1200  kg i więcej przy wysokości w kłębie ok. 153 cm, a krowy ok. 700-800 kg przy wysokości w kłębie ok. 143 cm.

Do rasy Simentaler zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Simentaler z bydłem rasy Simentaler wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa o barwie żółtobrązowej do wiśniowej w różnych odcieniach w kombinacji z białymi plamami. Głowa, podgardle, mostek, brzuch, dolne partie kończyn i koniec ogona zazwyczaj białe, możliwość zmiany proporcji białych łat szczególnie za łopatkami i na bokach. Pożądana jest ciągłość kolorowych powierzchni bez podziału na małe łatki, cętki. Włos miękki, skóra jasna i elastyczna o średniej grubości. Śluzawica, język, podniebienie, racice są jasnoróżowe. Odmiana rożna ma białe lub żółtawe rogi, ciemniejsze na końcach. Buhaje mogą być nieco ciemniej ubarwione niż krowy.

Budowa: głowa raczej długa z prostym profilem o szerokim czole i szeroką nie pigmentowaną śluzawicą. Linia między czołowa długa, łukowata ku górze, wyrostek czołowy silnie rozwinięty zwykle zagięty ku tyłowi. Oczy duże, żywe z jasną obwódką. U odmiany rożnej rogi u krów przy podstawie spłaszczone odchylające się na zewnątrz ku przodowi, a końce zwrócone ku górze; u buhajów poziome i grube. Szyja średnio umięśniona o średniej długości, podgardle silnie rozwinięte sięgające aż za mostek zwłaszcza u buhajów. Łopatki mocne, odchylające się delikatnie w kłębie (luźno związane). Kłąb szeroki, średnio wysoki, dobrze umięśniony długi i prosty. Grzbiet szeroki, prosty i dobrze umięśniony. Lędźwie średnio szerokie, proste i długie. Klatka piersiowa głęboka z dobrze wysklepionymi żebrami. Miednica średnio szeroka, lekko nachylona do tyłu. Zad równy lub lekko wznoszący się ku tyłowi, lekko przebudowany. Ogon średniej długości, dopuszczalna fajkowata, wysoka i gruba nasada. Kończyny mocne i wytrzymałe. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Simentaler (typ mięsny) realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Simentaler (typ mięsny) są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Simentaler (typ mięsny) stosuje się kod SM, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny) i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Simentaler (typ mięsny) w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Simentaler (typ mięsny) zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Simentaler (typ mięsny) może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Simentaler (typ mięsny), posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Simentaler (typ mięsny) mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Simentaler (typ mięsny) wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Simentaler (typ mięsny) powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Simentaler (typ mięsny) przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Simentaler (typ mięsny) przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Simentaler (typ mięsny),
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

• Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Simentaler (typ mięsny) – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Simentaler (typ mięsny) obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Simentaler (typ mięsny) obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Simentaler (typ mięsny) jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Simentaler (typ mięsny) publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Simentaler (typ mięsny) obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Simentaler (typ mięsny) w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Simentaler (typ mięsny) w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Simentaler (typ mięsny) prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Simentaler (typ mięsny), które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny) lub zagranicznych ksiąg rasy Simentaler (typ mięsny);
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Simentaler (typ mięsny), które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny) lub zagranicznych ksiąg rasy Simentaler (typ mięsny);
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Simentaler (typ mięsny), które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Simentaler (typ mięsny) w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Simentaler (typ mięsny), które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny) lub zagranicznych ksiąg rasy Simentaler (typ mięsny);
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Simentaler (typ mięsny), które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Simentaler (typ mięsny) w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny);
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Simentaler (typ mięsny), która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny);
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Simentaler (typ mięsny).

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny);
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Simentaler (typ mięsny), która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny);

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Simentaler (typ mięsny).

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY SIMENTALER (typ mięsny) (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny) lub zagranicznych ksiąg rasy Simentaler (typ mięsny);
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny) lub zagranicznych ksiąg rasy Simentaler (typ mięsny);
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Simentaler (typ mięsny) lub zagranicznych ksiąg rasy Simentaler (typ mięsny);
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Simentaler (typ mięsny) pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Simentaler (typ mięsny),
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: cętki, łatki, bark ciągłości kolorowych powierzchni, pigmentowane cętki, plamki na śluzawicy, języku, podniebieniu, ograniczenie białego koloru tylko do głowy, ciemny kolor racic, rogu. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są szare, czarne plamy, umaszczenie czarno-białe, szaro-białe, szare (w różnych odcieniach), czarne z biała głową.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Simentaler (typ mięsny),
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: cętki, łatki, bark ciągłości kolorowych powierzchni, pigmentowane cętki, plamki na śluzawicy, języku, podniebieniu, ograniczenie białego koloru tylko do głowy, ciemny kolor racic, rogu. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są szare, czarne plamy, umaszczenie czarno-białe, szaro-białe, szare (w różnych odcieniach), czarne z biała głową.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY SIMENTALER (TYP MIĘSNY)

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Simentaler (typ mięsny) znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny) powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny), osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Simentaler (typ mięsny) znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny) powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Simentaler (typ mięsny) w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny), osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Simentaler (typ mięsny) znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Simentaler (typ mięsny) w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny), osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

1. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Simentaler (typ mięsny) i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Simentaler (typ mięsny) pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Simentaler (typ mięsny) wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Simentaler (typ mięsny), na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Simentaler (typ mięsny), które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Simentaler (typ mięsny), na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

 Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Uckermäker jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dobra łatwość wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są bardzo wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Uckermäker pochodzi z Brandenburgii z Niemiec. Rasa od początku powstania była rasą mięsną, powstała w wyniku krzyżowania bydła rasy Charolaise i Simentaler. Jest to najmłodsza niemiecka rasa zyskująca coraz większą popularność. Bydło to charakteryzuje się łatwymi porodami, dobrym zdrowiem, dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Uckermäker to zwierzęta dużego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 1150-1300  kg przy wysokości w kłębie ok. 150 cm, a krowy ok. 750-850 kg przy wysokości w kłębie ok. 140 cm.

Do rasy Uckermäker zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Uckermäker  z bydłem rasy Uckermäker wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa biała lub kremowa, często maść srokata w odcieniach od jasnożółtego do brązowo-czerwonego na białym tle, mogą być również pręgi w odcieniach od jasnożółtego do brązowo-czerwonego na białym tle. Śluzawica, racice i rogi (u osobników rożnych) są jasne, u ciemniej umaszczonych osobników końce rogów mogą być ciemniejsze, są również linie bezrożne.  Skóra jasna, średniej grubości, dość elastyczna.

Budowa: głowa proporcjonalna do wielkości ciała, oczy, żywe z jasnymi powiekami. Głowa nieco masywniejsza u buhajów. Śluzawica jasna, dość szeroka. Rogi u osobników rożnych symetryczne, dość mocne, wysunięte poziomo z głowy, lekko wzniesione. Grzbiet szeroki, prosty, długi. Klatka piersiowa głęboka, z bardzo dobrze wysklepionymi żebrami. Lędźwie szerokie, długie. Zad równy lub lekko wznoszący się ku tyłowi. Uda wypełnione i dobrze rozwinięte, wysklepione, bardziej u buhajów. Kończyny proporcjonalne do kłody, oddzielone od siebie, proste z odpowiednio grubą kością. Racice dobrze związane o twardym mocnym rogu.

Wygląd ogólny: zwierzę z ramą o dużej długości, szerokości i głębokości o harmonijnej budowie ciała i dobrym umięśnieniem. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Uckermäker realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Uckermäker są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Uckermäker stosuje się kod UK, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Uckermäker w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Uckermäker zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Uckermäker może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Uckermäker, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Uckermäker mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Uckermäker wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Uckermäker powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Uckermäker przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Uckermäker przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Uckermäker,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Uckermäker prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Uckermäker prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Uckermäker – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Uckermäker obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Uckermäker obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Uckermäker prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Uckermäker prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Uckermäker jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Uckermäker prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Uckermäker publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Uckermäker prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Uckermäker obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Uckermäker prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Uckermäker w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Uckermäker w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Uckermäker prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Uckermäker prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Uckermäker, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker lub zagranicznych ksiąg rasy Uckermäker;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Uckermäker, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker lub zagranicznych ksiąg rasy Uckermäker;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Uckermäker, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Uckermäker w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Uckermäker, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker lub zagranicznych ksiąg rasy Uckermäker;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Uckermäker, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Uckermäker w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Uckermäker, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Uckermäker.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Uckermäker, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Uckermäker.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY Uckermäker (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker lub zagranicznych ksiąg rasy Uckermäker;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker lub zagranicznych ksiąg rasy Uckermäker;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Uckermäker lub zagranicznych ksiąg rasy Uckermäker;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Uckermäker pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Uckermäker,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: ciemna pigmentacja powiek, śluzawicy, umaszczenie popielate, jasno siwe. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są, inne mocne kolory umaszczenia jak czerwony, czarny, szary w różnych odcieniach, z białymi łatami lub bez.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Uckermäker,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: ciemna pigmentacja powiek, śluzawicy, umaszczenie popielate, jasno siwe. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są, inne mocne kolory umaszczenia jak czerwony, czarny, szary w różnych odcieniach, z białymi łatami lub bez.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY UCKERMÄKER

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Uckermäker znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Uckermäker znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Uckermäker w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Uckermäker znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Uckermäker w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Uckermäker i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Uckermäker pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Uckermäker wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Uckermäker, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Uckermäker, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Uckermäker, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

 Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Wagyu jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dobra łatwość wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są bardzo wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Wagyu pochodzi z Japonii. Rasa powstała jako bydlo pociągowe do pracy na polach ryżowych. Dopiero w XX zaczęto tą rasę użytkować jako bydlo mięsne.

Rasa ta zyskuje coraz większą popularność na świecie ze względu na wybitne walory mięsa o bardzo dużej marmurkowatości. Bydło to charakteryzuje się dość łatwymi porodami, dobrym zdrowiem, dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Wagyu to zwierzęta średniego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 700-950  kg przy wysokości w kłębie ok. 140-142 cm, a krowy ok. 420-560 kg przy wysokości w kłębie ok. 125-130 cm.

Do rasy Wagyu zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Wagyu z bydłem rasy Wagyu wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: głowa proporcjonalna do wielkości ciała, z ciemnymi, żywymi  i spokojnymi oczami, bystrym spojrzeniem. Nico mocniejsza u buhajów. Śluzawica umaszczone w zależności od maści, z rozdętymi nozdrzami. Szczęka równa z żuchwą (nie wysunięta ani nie cofnięta). Rogi symetryczne, dość mocne, wysunięte poziomo z głowy, lekko wzniesione. Grzbiet prosty, dość szeroki, poziomy od łopatek do ogona. Nasada ogona wtopiona łagodnie w ciało, w jednym poziomie z linią grzbietu. Klatka piersiowa głęboka, dobrze wypełniona z mocno wysklepionymi żebrami i wyraźnie zaznaczonym mostkiem. Lędźwie szerokie, dość długie. Zad średnio długi, szeroki i dobrze umięśniony. Uda wypełnione i dobrze rozwinięte, wysklepione. Kończyny proporcjonalne do kłody, oddzielone od siebie, proste z odpowiednio grubą kością. Racice dobrze związane o twardym mocnym rogu.

Wygląd ogólny: zwierzę średniego kalibru o harmonijnej budowie ciała i dobrym umięśnieniem. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Wagyu realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Wagyu są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Wagyu stosuje się kod WA, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Wagyu i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Wagyu w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Wagyu zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Wagyu może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Wagyu, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Wagyu mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Wagyu wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Wagyu powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Wagyu przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego dla bydła rasy
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Wagyu przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Wagyu,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Wagyu prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Wagyu prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Wagyu – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Wagyu obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Wagyu obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Wagyu prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Wagyu prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Wagyu jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Wagyu prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Wagyu publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Wagyu prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Wagyu obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Wagyu prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Wagyu prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Wagyu w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Wagyu w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Wagyu prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Wagyu prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Wagyu, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu lub zagranicznych ksiąg rasy Wagyu;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Wagyu, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu lub zagranicznych ksiąg rasy Wagyu;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Wagyu, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Wagyu w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Wagyu, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu lub zagranicznych ksiąg rasy Wagyu;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Wagyu, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Wagyu w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Wagyu, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Wagyu.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Wagyu, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Wagyu.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY Wagyu (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu lub zagranicznych ksiąg rasy Wagyu;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu lub zagranicznych ksiąg rasy Wagyu;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Wagyu lub zagranicznych ksiąg rasy Wagyu;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Wagyu pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Wagyu,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: brak typowych rozjaśnień, niewielka ilość białych włosów, znaczeń szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica), częściowo depigmentowana śluzawica. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej jest umaszczenie łaciate lub duże białe łaty.

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Wagyu,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: brak typowych rozjaśnień, niewielka ilość białych włosów, znaczeń szczególnie na wymieniu, końcu ogona, głowie (gwiazdka na czole, śluzawica), częściowo depigmentowana śluzawica. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej jest umaszczenie łaciate lub duże białe łaty.

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY WAGYU

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Wagyu znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Wagyu powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Wagyu, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Wagyu znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Wagyu powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Wagyu w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Wagyu, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Wagyu znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Wagyu w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Wagyu, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

• Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Wagyu i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Wagyu pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Wagyu wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Wagyu, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Wagyu, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Wagyu, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.

1. Cel programu hodowlanego

Celem programu hodowlanego dla bydła rasy Welsh black jest utrzymanie i doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych takich jak: dobra wydajność rzeźna wyrażona dobrym umięśnieniem, dużej łatwości wycieleń, oraz dobrej mleczność matek, której wskaźnikiem są bardzo wysokie przyrosty masy ciała cieląt.

2. Nazwa rasy, szczegółowa charakterystyka i wzorzec rasy

Bydło rasy Welsh black pochodzi z górzystych i podgórskich rejonów Walii. Rasa ta początkowo użytkowana mięsno-mleczna obecnie hodowana tylko w kierunku mięsnym. Bydło to charakteryzuje się łatwością wycieleń, łatwością przystosowania do trudnych warunków klimatycznych, długowiecznością, dobrymi przyrostami masy ciała, łagodnym temperamentem. Współczesne bydło rasy Welsh black to zwierzęta co najmniej średniego kalibru. Według danych literaturowych buhaje mogą osiągać ok. 900-1000  kg przy wysokości w kłębie ok. 140-142 cm, a krowy 600-700 kg przy wysokości w kłębie ok. 130-132 cm.

Do rasy Welsh black zaliczane jest bydło tej rasy pochodzenia krajowego lub pochodzące z kojarzenia krajowego bydła Welsh black z bydłem rasy Welsh black wpisanym do ksiąg hodowlanych prowadzonych przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

Wzorzec rasy:

Umaszczenie: okrywa włosowa czarna, dopuszcza się obecność niewielkiej ilości białych włosów na wymieniu albo na mosznie. Występowanie białych włosów na innych partiach ciała jest niedozwolone. W okresie zimowym okrywa włosowa może przyjmować ciemno-brązowe zabarwienie szczególnie u cieląt. Pigmentacja skóry i śluzawicy jest czarna. Rogi jasno-żółte, czarne na wierzchołkach.

Budowa: głowa dość lekka, krótka i szeroka i dobrze umięśniona. Głowa trochę masywniejsza u buhajów. Grzbiet o linii poziomej, żebra mocno wysklepione, klatka piersiowa głęboka. Brzuch obszerny i głęboki, dobrze podwieszony. Lędźwie, zad – długie i szerokie. Umięśnienie dobrze rozłożone aż do stawu skokowego. Kończyny raczej krótkie, mocne, dobrze spionowane, pęcina krótka, racice zaciśnięte. Buhaje mocniejszej budowy niż krowy.

3. Obszar geograficzny, na którym realizowany będzie program hodowlany

Program hodowlany dla rasy Welsh black realizowany jest na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

4.  Sposób identyfikacji zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej

Zwierzęta rasy Welsh black są oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji hodowlanej. Selekcjoner/zootechnik PZHiPBM weryfikuje zgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Umaszczenie oraz ewentualne odstępstwa od określonej dla wzorca maści wprowadzane są do systemu informatycznego. Rasę zwierzęcia ustala się na podstawie rasy jego rodziców. Zwierzęta nie posiadające udokumentowanego pochodzenia ale prezentujące mięsny typ użytkowy uznawane są za mieszańce z udziałem ras mięsnych. Rasa zwierzęcia zapisywana jest za pomocą kodów literowych w prowadzonej dokumentacji hodowlanej. Dla bydła rasy Welsh black stosuje się kod WB, a dla mieszańców z udziałem ras mięsnych stosuje się kod MM. Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej weryfikowane jest przez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał biologiczny w celu przeprowadzenia badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Zakłada się, że co roku do około 15% osobników żeńskich zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej poddanych zostanie procedurze weryfikacji pochodzenia za pomocą badania markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). Weryfikowane jest również pochodzenie wszystkich buhajów hodowlanych zgłoszonych do wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Welsh black i przeznaczonych do wykorzystania w rozrodzie naturalnym lub jako dawców nasienia.

5. Cele programu hodowlanego w zakresie selekcji do hodowli

Celem programu hodowlanego dla rasy Welsh black w Polsce jest utrzymanie lub doskonalenie charakterystycznych dla tej rasy cech użytkowych. Doskonaleniu podlegają cechy wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji takie jak:

• bardzo dobre przyrosty – za pożądane uznaje się średnie dzienne przyrosty masy ciała standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące około 900 g i więcej,
• łatwość wycieleń – pożądane są porody naturalne, łatwe odbyte siłami natury bez pomocy człowieka
• oraz dobra mleczność matek, której wskaźnikiem są wysokie przyrosty masy ciała cieląt w wieku od urodzenia do odsadzenia. Pożądane są średnie przyrosty masy ciała cieląt standaryzowane na wiek 210 dni wynoszące 900 g i więcej.

Praca hodowlana prowadzona jest na poziomie stad. Program hodowlany dla rasy Welsh black zakłada, że postęp genetyczny uzyskuje się poprzez szereg zabiegów wpływających na poprawę założeń genetycznych, w zakres których wchodzi:

• ocena wartości użytkowej,
• ocena genetyczna buhajów,
• selekcja zwierząt wybieranych na rodziców następnego pokolenia, oraz dobór zwierząt do kojarzeń prowadzony w warunkach prawidłowego chowu,
• stosowanie biotechnik rozrodu.

Selekcja zwierząt prowadzona jest na podstawie wyników oceny wartości użytkowej dla następujących cech:

• tempa wzrostu określonego masą ciała w różnych okresach wieku zwierzęcia np. masa ciała urodzeniowa, masa ciała i przyrosty na 210 dni czy 420 dni w przypadku buhajów hodowlanych,
• rozpłodowych np. rodzaj porodu, żywotność cielęcia, długość okresu międzywycieleniowego,
• oceny pokroju zwierzęcia prowadzonej w oparciu o ocenę wizualną jego budowy (umięśnienie, rozwój kośćca, cechy funkcjonalne i dodatkowe) dokonywaną przez zootechnika/selekcjonera.

Selekcja zwierząt oraz dobór zwierząt do rozrodu dokonywane są w oparciu o wyniki oceny wartości użytkowej zwierząt oraz dane rodowodowe, w tym przede wszystkim informacje dotyczące spokrewnienia kojarzonych zwierząt. Zalecane jest, aby ze względu na możliwość wystąpienia depresji inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i dziadków. Do rozrodu wykorzystywane są czystorasowe buhaje, których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA lub analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu). W stadach uczestniczących w realizacji programu hodowlanego dla rasy Welsh black może być również stosowana inseminacja nasieniem czystorasowych buhajów rasy Welsh black, posiadających oszacowaną wartość hodowlaną dla głównych cech produkcji mięsnej, z dokładnością nie mniejszą niż 0,3 oraz embriotransfer.

Do kojarzeń z samicami rasy Welsh black mogą być używane przywiezione do Polski czystorasowe buhaje rasy Welsh black wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub wpisane do księgi hodowlanej prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, spełniające wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, a także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od takich zwierząt, pozyskane, produkowane, przetwarzane i przechowywane w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt.

Przywożone do Polski zwierzęta i materiał biologiczny rasy Welsh black powinny:

1. spełniać wymagania wpisu do sekcji głównej księgi, 
2. być zaopatrzone w świadectwo zootechniczne, o których mowa w art. 30 rozporządzenia 2016/1012;
3. w przypadku nasienia – spełniać wymagania określone w art. 21 ust. 1 lit. b  załącznika III Część 3 ust. 7 lit. b rozporządzenia 2016/1012.

6. Informacje o decyzjach podjętych na podstawie rozporządzenia oraz dopuszczalnych odstępstwach

1. Dopuszcza się możliwość wydawania świadectw zootechnicznych dla wprowadzanego do handlu materiału biologicznego pochodzącego od czystorasowych zwierząt rasy Welsh black przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, zatwierdzone do celów wewnątrzunijnego handlu zgodnie z prawem Unii Europejskiej dotyczącym zdrowia zwierząt, z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia 2016/1012. Świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków, na podstawie aktualnych informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM. Lista centrów pozyskiwania lub przechowywania nasienia oraz zespołów pozyskiwania lub produkcji zarodków, które będą mogły wydawać świadectwa zootechniczne została określona w załączniku nr 1 do Programu hodowlanego.
2. Na podstawie art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012 oraz po otrzymaniu zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Decyzja nr 82/2019) w obrocie materiałem biologicznego pomiędzy centrami produkcji i przechowywania nasienia oraz zespołami pozyskiwania lub produkcji zarodków a podmiotami świadczącymi usługi sztucznego unasienniania, podmiotami wykorzystującymi zarodki lub oocyty, a także hodowcami bydła dopuszcza się możliwość zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717.
3. Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012, ocenę genetyczną buhajów rasy Welsh black przeprowadza Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie, ul. Sarego 2, 31-047 Kraków. Dane niezbędne do oceny genetycznej przekazuje PZHiPBM.
4. Na podstawie umowy PZHiPBM z Instytutem Zootechniki-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków,  Instytut wykonuje:
   1. analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) w celu potwierdzania pochodzenia zwierząt rasy Welsh black,
   2. pomiary USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu lub oszacowanie pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu – dla krów wpisanych do klasy Elita sekcji głównej księgi oraz buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej (załącznik nr 2) oraz szacowanie matematyczne wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.
5. PZHiPBM prowadzi system teleinfomatyczny, w którym gromadzone są wszystkie informacje o pochodzeniu zwierząt i uzyskanych wynikach ich oceny wartości użytkowej, sprawuje nadzór nad bazą danych zgromadzonych w tym systemie i zapewnia stały jej rozwój. Techniczną obsługą informatyczną systemu zajmuje się IZ-PIB w Krakowie ul. Sarego 2, 31-047 Kraków.

7. Ocena wartości użytkowej

Oceną wartości użytkowej objęte są zwierzęta oznakowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz zarejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych przez PZHiPBM.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Welsh black prowadzona jest na zlecenie hodowcy na podstawie umowy zawartej pomiędzy PZHiPBM, a hodowcą (właścicielem, posiadaczem zwierząt).

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Welsh black prowadzona jest metodą „C” gdzie:

1. do obowiązków pracownika PZHiPBM należy dokonywanie wszystkich zapisów w obowiązującej dokumentacji hodowlanej, pomiary wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej oraz ocena pokroju zwierzęcia;
2. do obowiązków hodowcy należy bieżąca rejestracja zdarzeń w stadzie oraz określanie masy ciała zwierzęcia w terminach określonych przez prowadzącego księgę hodowlaną.

Minimalna częstotliwość wizyt pracownika PZHiPBM w stadzie bydła rasy Welsh black – 2 razy w ciągu roku.

Oceną wartości użytkowej bydła rasy Welsh black obejmuje się wszystkie zwierzęta utrzymywane w stadzie.

Ocena wartości użytkowej bydła rasy Welsh black obejmuje gromadzenie danych w zakresie:

1. oceny użytkowości rozpłodowej;
2. oceny użytkowości mięsnej, która obejmuje:
3. ocenę pokroju;
4. ocenę tempa przyrostu masy ciała;
5. wynik pomiaru lub szacowania wysokości w kłębie i obwodu klatki piersiowej,
6. pomiary USG lub oszacowanie pola powierzchni mięśnia najdłuższego grzbietu.  

Ocena użytkowości rozpłodowej polega na ustaleniu dla każdej samicy w stadzie:

1. okresów międzwycieleniowych;
2. rodzajów porodów;
3. żywotności urodzonych cieląt.

Mleczność krów jako dana informacyjna jest obliczana wg wzoru:

M= C x 1700/W

gdzie

M – oznacza szacowaną mleczność krowy w kg,

C – oznacza masę ciała cielęcia przy odsadzeniu w kg,

W – oznacza wiek cielęcia przy odsadzeniu w dniach.

Ocenę użytkowości rozpłodowej bydła rasy Welsh black prowadzi się na podstawie następujących danych, przekazanych przez hodowcę, ustalanych dla każdej samicy w stadzie:

1. daty urodzenia;
2. daty pokrycia lub daty sztucznego unasiennienia, lub czasu przebywania buhaja w stadzie, w przypadku krycia haremowego;
3. nazwy i numeru identyfikacyjnego buhaja użytego do krycia lub buhaja, którego nasienie zostało użyte do wykonania zabiegu sztucznego unasienniania;
4. daty pozyskania i liczby uzyskanych komórek jajowych lub zarodków;
5. daty przeniesienia zarodka, danych o rodzicach genetycznych;
6. daty wycielenia lub poronienia;
7.  liczby wycieleń od początku okresu rozpłodowego;
8. długości okresu międzywycieleniowego,
9. numerów identyfikacyjnych urodzonych cieląt;
10. płci i liczby urodzonych cieląt;
11.  daty ubycia i przyczyny ubycia.

Określenie rodzaju porodu polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod porodu	Rodzaj porodu
1	łatwy, odbyty siłami natury bez pomocy człowieka
2	łatwy z niewielką pomocą człowieka lub środków mechanicznych
3	trudny z pomocą 2 lub więcej osób, użycia środków mechanicznych lub interwencji lekarza weterynarii
4	cesarskie cięcie
5	embriotomia
6	poronienie

Określenie żywotności urodzonego cielęcia polega na zakwalifikowaniu go do jednej z następujących kategorii:

Kod  żywotności	Żywotność cielęcia
1	cielę żywe, bez wad budowy
2	cielę żywe z wadami budowy
3	cielę martwe przy urodzeniu lub padłe w ciągu 24 godzin od urodzenia
4	potworkowatość cielęcia

Ocena pokroju wykonywana przez pracowników PZHiPBM polega na niezależnej wizualnej ocenie budowy oraz umięśnienia zwierzęcia. Ocena poszczególnych cech budowy zwierzęcia wyrażona jest w skali 100 punktowej i jest przeprowadzana w przypadku krów – po I wycieleniu zarejestrowanym w systemie komputerowym, a w przypadku buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej – po przeprowadzonym ważeniu na 420 dni.

Ocena pokroju zwierzęcia obejmuje 19 cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe.

Umięśnienie zwierzęcia oceniane jest przez 6 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. szerokość między łopatkami – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami znajdującymi się w środku łopatek zwierzęcia (patrząc z góry na zwierzę). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości między łopatkami, a 10 punktów przy dużej szerokości między łopatkami.,
2. szerokość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami na wysokości ostatniego żebra, na przedłużeniu tylnej krawędzi łopatek (patrząc na zwierzę z góry). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości grzbietu, a 10 punktów przy dużej szerokości grzbietu,
3. grubość mięśnia grzbietu (punktacja x 2) – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktem w połowie odległości między guzem biodrowym a ostatnim żebrem, a górną powierzchnią grzbietu (patrząc na zwierzę z profilu, wskazane jest dotknięcie zwierzęcia). 1 punkt przyznaje się przy małej grubości mięśnia grzbietu, a 10 punktów przy dużej grubości mięśnia grzbietu.
4. wysklepienie mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysklepienie mięśni uda pomiędzy guzem kulszowym a tylną powierzchnią stawu kolanowego (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małym wysklepieniu mięśni uda, a 10 punktów przy dużym wysklepieniu mięśni uda,
5. długość mięśni uda – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na całkowitą długość mięśni uda, począwszy od guzów kulszowych do fałdy podudzia (patrząc na zwierzę z profilu lub od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej długości mięśni zadu, a 10 punktów przy dużej długości mięśni zadu,
6. szerokość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między punktami w najszerszym miejscu zadu (patrząc na zwierzę od tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości zadu, a 10 punktów przy dużej szerokości zadu.

Grubości mięśnia najdłuższego grzbietu, ze względu na szczególne znaczenie tej cechy przypisano podwójną wartość.

Kościec oceniany jest przez 7 cech pokroju punktowanych w sposób liniowy:

1. kaliber – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na wysokość w kłębie (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy małej wysokości w kłębie, a 10 punktów przy dużej  wysokości w kłębie.
2. obwód nadpęcia – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na grubość przedniej kończyny w najcieńszym miejscu nadpęcia (patrząc na zwierzę z profilu). Nadpęcie optymalne 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy małym obwodzie nadpęcia, a 10 punktów przy dużym obwodzie nadpęcia.,
3. szerokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między przednimi kończynami na wysokości nadgarstków (patrząc na zwierzę z przodu). 1 punkt przyznaje się przy wąskiej klatce piersiowej, a 10 punktów przy szerokiej klatce piersiowej,
4. głębokość klatki piersiowej – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość od kłębu do dolnej powierzchni mostka tuż za wyrostkami łokciowymi (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy płytkiej klatce piersiowej (nie sięgającej do wyrostka łokciowego), a 10 punktów przy głębokiej klatce piersiowej (sięgającej znacznie poniżej wyrostka łokciowego),
5. długość grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między łopatką a guzem biodrowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim grzbiecie, a 10 punktów przy długim grzbiecie,
6. długość zadu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzem biodrowym a guzem kulszowym (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy krótkim zadzie, a 10 punktów przy długim zadzie,
7. szerokość w biodrach – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami biodrowymi (patrząc na zwierzę z góry lub z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w biodrach, a 10 punktów przy dużej szerokości w biodrach.

Ocenie poddawane są również 4 cechy funkcjonalne punktowane w sposób liniowy:

1. postawa nóg przednich – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z przodu). Przy postawie prawidłowej tzn. noga ustawiona jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości) przyznaje się 10 pkt., 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg przednich takich jak postawa przedsiebna, podsiebna, długa lub miękka pęcina,
2. szerokość śluzawicy – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na szerokość pyska (patrząc na zwierzę z przodu) w stosunku do umownej pionowej linii poprowadzonej z boku głowy na wysokości łuku jarzmowego i oka zwierzęcia. 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości pyska (znacznie węższy pysk niż głowa na wysokości oczu), a 10 punktów przy dużej szerokości pyska (pysk prawie takiej samej szerokości jak głowa na wysokości oczu),
3. linia grzbietu – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na kształt grzbietu w stosunku do linii poprowadzonej między łopatką a prostopadłą linią na wysokości guza biodrowego. (patrząc na zwierzę z boku). 1 punkt przyznaje się przy linii bardzo wklęsłej (grzbiet łękowaty) lub linii bardzo wypukłej (grzbiet karpiowaty), a 10 punktów przy prawidłowej, prostej linii grzbietu,
4. postawa nóg tylnych – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na ustawienie kończyny względem podłoża (patrząc na zwierzę z boku i z tyłu). 10 punktów przyznaje się przy postawie prawidłowej tzn. nadpęcie ustawione jest pionowo do podłoża, pęcina jest odpowiedniej długości, 1 punkt przyznaje się przy wadach nóg tylnych takich jak postawa podsiebna, zasiebna, szablasta, długa lub miękka pęcina.

Oceniane są również 2 cechy dodatkowe pokroju punktowane w sposób liniowy:

1. szerokość w kulszach – o przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na odległość między guzami kulszowymi (patrząc na zwierzę z góry, z tyłu). 1 punkt przyznaje się przy małej szerokości w kulszach, a 10 punktów przy dużej szerokości w kulszach,
2. kondycja – przy ocenie tej cechy zwraca się uwagę na otłuszczenie po obu stronach nasady ogona. Kondycja optymalna 6 punktów, 1 punkt przyznaje się przy słabej kondycji (za chude zwierzę), a 10 punktów przy za dobrej kondycji (zwierzę mocno otłuszczone).

Każda z cech oceniana jest w skali 1-10 pkt., przy optimum wynoszącym 10 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt.

Tab.1. Punktacja za ocenę pokroju zwierząt

Punkty przyznane przez selekcjonera	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 10 pkt.	Punkty przeliczane przez system komput., optimum 6 pkt.
1	1	1
2	2	3
3	3	5
4	4	6
5	5	8
6	6	10
7	7	8
8	8	6
9	9	3
10	10	1

Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie.

W przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 70 przypisuje się wartość równą 100.

W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 40 przypisuje się wartość równą 100.

Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych.

Sumy punktów po transformacji za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne są mnożone przez przypisane dla danej grupy wagi.

Ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru:

OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF

gdzie:

OM – suma punktów po transformacji za umięśnienie
OK – suma punktów po transformacji za kościec
OF – suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne

Określenie tempa przyrostu masy ciała polega na:

1. ustaleniu masy zwierzęcia w następujących okresach jego życia:
2. od dnia urodzenia do 48 godzin po urodzeniu dla wszystkich ocenianych zwierząt,
3. w okresie od 165 do 255 dnia życia dla wszystkich zwierząt objętych oceną,
4. między 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Określanie masy ciała przeprowadza się wg następującej metodyki:

– cielęta należy zważyć do 48 godzin od momentu urodzenia. W tym celu można stosować np. wagę zegarową, inną wagę (np. mechaniczną). Odczytany pomiar w kilogramach i datę jego przeprowadzenia wraz z danymi cielęcia należy zanotować i podać zootechnikowi obsługującemu stado podczas jego najbliższej wizyty;

– ważenie odsadków przeprowadza się między 165 a 255 dniem życia, po odsadzeniu od matek i można wykonać je dla grupy zwierząt, które w dniu ważenia mieszczą się wiekowo w w/w zakresie dni. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty,

– ważenie buhajów na 420 dni przeprowadza się tylko dla sztuk przeznaczonych do dalszej hodowli, między 375 a 465 dniem życia. Do tego celu można użyć wagi np. stacjonarnej, wcześniej sprawdzając poprawność jej pracy. Datę ważenia i odczytany wynik w kilogramach wraz z danymi zwierzęcia należy zanotować i podać zootechnikowi podczas jego najbliższej wizyty.

Zootechnik w czasie wizyty w stadzie wprowadza przekazane przez hodowcę informacje o zważonych zwierzętach, do systemu teleinformatycznego, oraz generuje i drukuje z systemu raport z wykazem zważonych zwierząt. Hodowca autoryzuje wprowadzone dane poprzez podpisanie w/w raportu. Wydrukowany raport jest przechowywany w siedzibie stada. 

• obliczeniu standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na:
• 210 dzień życia – dla jałowic i buhajków,
• 420 dzień życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia standaryzowanej masy ciała zwierzęcia na określony dzień jego życia dokonuje się według wzoru:

MCS= [(MCB – MCU)/ WW] x WS +MCU

gdzie:

MCS – oznacza masę ciała standaryzowaną zwierzęcia określoną w kg,

MCB – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia w dniu ważenia w kg,

MCU – oznacza rzeczywistą masę ciała zwierzęcia ustaloną do 48 godz. po urodzeniu w kg,

WW – oznacza wiek zwierzęcia w dniu ważenia, wyrażony w dniach,

WS – standaryzowany wiek zwierzęcia w dniach (210 lub 420).

• Wyliczeniu średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia w okresach:
• od dnia urodzenia do 210 dnia życia – dla buhajków i jałowic,
• od 210 do 420 dnia życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu  lub wpisanych do księgi hodowlanej.

Obliczenia średnich dobowych przyrostów masy ciała zwierzęcia dokonuje się

według wzoru:

PDMC= (MCK – MCP) x 1000/ (WK – WP)

gdzie:

PDMC – oznacza przyrost dobowy masy ciała zwierzęcia wyrażony w gramach (g),

MCK – oznacza rzeczywistą masę ciała końcową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

MCP- oznacza rzeczywistą masę ciała początkową zwierzęcia w dniu ważenia wyrażoną w kg,

WK – oznacza wiek końcowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach,

WP – oznacza wiek początkowy zwierzęcia w dniu ważenia wyrażony w dniach.

Wysokość w kłębie oraz obwód klatki piersiowej określane są w centymetrach pomiędzy 375 a 465 dniem życia – dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej. Wysokość w kłębie (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzona w najwyższym punkcie kłębu. Obwód klatki piersiowej (w przypadku mierzenia tej cechy) jest mierzony dokoła klatki piersiowej w przewężeniu tuż za łopatkami

W przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

WKL = 110.91 + 0.6102 x KAL + 0.3832 x PUM + 0.0217 x M420 – 0.3856 x KO

gdzie:

WKL – oznacza wysokość w kłębie (cm),

KAL – oznacza liczbę punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

KO – oznacza liczbę punktów za ocenę kośćca (pkt)

W przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie następującego wzoru:

OKLP = 152.04 + 1.1843 x KAL + 0.5063 x PUM + 0.0296 x M420

gdzie: 

OKLP – oznacza obwód klatki piersiowej (cm)

KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt),

PUM – oznacza liczbę punktów za ocenę umięśnienia (pkt),

M420 – oznacza masę ciała standaryzowaną na wiek 420 dni życia (kg),

Szacowanie wysokości w kłębie oraz obwodu klatki piersiowej dla buhajów hodowlanych zakwalifikowanych do wpisu lub wpisanych do księgi hodowlanej wykonuje Instytut Zootechniki PIB w Krakowie ul. Krakowska 1, 32-083 Balice.

Wyniki oceny wartości użytkowej zapisywane są w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych.

Zbiorcze wyniki (roczne) z oceny wartości użytkowej są publikowane raz w roku w postaci elektronicznej na stronie PZHiPBM oraz może być wydana w postaci broszury.

• System wykorzystywany do prowadzenia oceny genetycznej

Na podstawie art. 64 ust. 4 rozporządzenia 2016/1012 ocenę genetyczną bydła rasy Welsh black prowadzi Instytut Zootechniki PIB w Balicach. W ocenie tej są określane i wykorzystywane metody oceny genetycznej, które są naukowo dopuszczalne i zgodne z zasadami określonymi w rozporządzeniu 2016/1012. PZHiPBM na swojej stronie internetowej podaje do publicznej wiadomości informacje o podmiocie prowadzącym ocenę genetyczną. Szczegółowa metodyka szacowania wartości hodowlanej buhajów rasy Welsh black jest dostępna na stronie Instytutu Zootechniki-PIB w Krakowie www.izoo.krakow.pl.

Ocena genetyczna bydła rasy Welsh black prowadzona jest dla czystorasowych buhajów wpisanych do sekcji głównej księgi hodowlanej.

Wartość hodowlana szacowana jest na podstawie wartości cech użytkowości własnej buhajów, uzyskanych metodą polową w gospodarstwach, w których przebywają te buhaje. Przy szacowaniu wartości hodowlanej uwzględniany jest zarówno stopień rozwoju zwierzęcia (uzyskane masy ciała w wieku 210 i 420 dnia, pomiar wysokości w kłębie lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, obwód klatki piersiowej lub jego oszacowanie jeżeli pomiar nie był wykonywany, wyniki liniowej oceny pokroju) jak również mięsność buhaja oceniana przyżyciowo na podstawie pomiaru ultrasonograficznego powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu jeżeli badanie takie zostało przeprowadzone.

Do szacowania wartości hodowlanej wykorzystywana jest metoda BLUP- Animal Model z wykorzystaniem w obliczeniach pakietu PETS.

Ocena prowadzona jest 2 razy do roku, w dwóch sezonach oceny:

Sezon oceny 1 – obejmuje okres od 1 stycznia do 30 czerwca,

Sezon oceny 2 – obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia.

Dla buhajów obliczany jest Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ składający się z Wskaźnika Mięsności WM i Wskaźnika Rozwoju WR.

ZWOZ = 0,6 x WM + 0,4 x WR

gdzie:

WM = 35,235 + 0,133 x POW* + 0,052 x PUM + 0,286 x OOP

WR = 100 + (24,99 x M210 + 0,51 x M420 – 1,73 x WKL* + 4,89 x OKLP*) / 1000

gdzie:

POW* – ultrasonograficzny pomiar powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu
             (cm)

PUM – liczba punktów za ocenę umięśnienia (pkt)

OOP – liczba punktów za ogólną ocenę pokroju (pkt)

M210 – masa ciała standaryzowana na wiek 210 dni (kg)

M420 – masa ciała standaryzowana na wiek 420 dni (kg)

WKL – wysokość w kłębie (cm)

OKPL – obwód klatki piersiowej (cm)

POW* – w przypadku braku ustrasonograficznego pomiaru powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu stosuje się szacowanie jego powierzchni na podstawie następującego wzoru;

POW* = -56,58 + 0,168 x M420 + 1,845 x PUM

WKL* – w przypadku braku pomiaru wysokości w kłębie stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

WKL* = 110,91 + 0,6102 x KAL + 0,3832 x PUM + 0,0217 x M420 – 0,3856 x KO

OKLP* – w przypadku braku pomiaru obwodu klatki piersiowej stosuje się oszacowanie tego pomiaru na podstawie wzoru:

OKPL* = 152,04 + 1,1843 x KAL + 0,5063 x PUM + 0,0296 x M420

gdzie: KAL – liczba punktów za ocenę kalibru (pkt)

            KO – liczba punktów za ocenę kośćca (pkt)

            W ocenie stosowany jest jednocechowy model matematyczny:

            X_jklm = M + R_j + S_k + H_i + a_jklm  + e_jklm

gdzie   X_jklm  Zmodyfikowany  Wskaźnik Oceny Zbiorczej ZWOZ

            M – średnia ogólna

            R_j – stały efekt roku urodzenia

            S_k – stały efekt sezonu urodzenia

             H_i – stały efekt stada

            a_jklm – losowy efekt zwierzęcia

            e_jklm – losowy efekt błędu

Sezon urodzenia buhaja określany jest wg zasady:

            miesiące od kwietnia do września – sezon letni

            miesiące od października do marca – sezon zimowy

Dla cechy będącej stałą oceny przyjęto odziedziczalność h² = 0,58

Buhaje wchodzące do kolejnej oceny oceniane są w oparciu o bazę, do której wchodzą wyniki oceny wartości hodowlanej wszystkich dotychczas ocenionych buhajów z podziałem na grupy:

I grupa – buhaje ras ciężkich – rasy CH, SM, SL, BB, BD

II grupa – buhaje ras średnich – rasy pozostałe.

Oszacowane wyniki oceny wartości hodowlanej poddawane są standaryzacji:

Ocena Wartości Hodowlanej Buhaja H = 100 + 10 (ocena – M)/S

gdzie:

M – średnia ocena wszystkich ocenionych buhajów w danej grupie

S – odchylenie standardowe wszystkich ocen w danej grupie.

            Na podstawie oszacowanych wyników oceny wartości hodowlanej H po każdym sezonie oceny tworzony jest aktualny ranking dla każdej rasy wg malejącej wartości hodowlanej.

            Wyniki oceny wartości hodowlanej buhajów rasy Welsh black publikowane są przez Instytut Zootechniki-PIB 2 razy do roku na stronie internetowej.

9. Struktura księgi hodowlanej

Księgi hodowlane dla jałówek, krów i buhajów hodowlanych rasy Welsh black prowadzone są w formie elektronicznej i kartotekowej na podstawie informacji źródłowych stwierdzających pochodzenie zwierząt oraz ich wartość użytkową i hodowlaną zawartych w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez PZHiPBM na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi hodowlanej bydła rasy Welsh black obejmuje:

1. numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie obowiązujących przepisów, który jest również numerem pod jakim zwierzę zostało lub zostanie wpisane do księgi hodowlanej;
2. data urodzenia zwierzęcia;
3. rasa i płeć zwierzęcia; 
4. rożność lub brak rogów;
5. stwierdzone wady np. anomalie żuchwy i szczęki, karłowatość, ślepota itp.
6. nazwa zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7. data dokonania wpisu w księdze oraz jej symbol oznaczający sekcję i klasę w obrębie księgi;
8. w przypadku zwierząt:
9. urodzonych w kraju – hodowcę/właściciela lub nazwę podmiotu, numer stada i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
10. importowanych – kraj importu i aktualnego właściciela zwierzęcia, a także oznaczenie sekcji księgi hodowlanej prowadzonej w kraju pochodzenia, do której wpisane zostało importowane zwierzę oraz jego przodkowie (I – sekcja główna księgi obcej, IW – sekcja dodatkowa księgi obcej);
11. informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od ich numerów identyfikacyjnych;
12.  wynik analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, jeżeli badanie to zostało przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka również wyniki analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) lub badania grup krwi, rodziców biologicznych zwierzęcia;
13.  wyniki oceny wartości użytkowej;
14.   wyniki oceny wartości genetycznej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.

Struktura księgi.

Dla rasy Welsh black prowadzona jest sekcja główna (symbol G) i sekcja dodatkowa księgi hodowlanej (symbol W).

Sekcja główna księgi hodowlanej dla rasy Welsh black prowadzona jest z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć:

1. klasę samic prowadzoną dla jałówek i krów, zwaną dalej sekcją główną księgi jałówek i krów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się krowy, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 105% średniej dla rasy Welsh black w roku urodzenia zwierzęcia,
2. klasę buhajów, zwaną dalej sekcją główną księgi buhajów (G), w której wyodrębniana jest również klasa Elita (E) do której wpisuje się buhaje, które mają potwierdzone pochodzenie po rodzicach analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu) i uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju oraz przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Welsh black w roku urodzenia zwierzęcia, dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

W sekcji głównej księgi dla rasy Welsh black prowadzona jest również osobna klasa zwana klasą podstawową (Gp), do której wpisywane są jałówki, krowy i buhaje spełniające jedynie wymagania rodowodowe, u których stwierdzono fenotypową niezgodność umaszczenia z wzorcem rasy. Zwierzęta z klasy podstawowej nie powinny być wykorzystywane do dalszej hodowli.

Dla samic rasy Welsh black prowadzona jest również sekcja dodatkowa księgi hodowlanej, zwana dalej sekcją dodatkową jałówek i krów (W).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (G):

Jałówki

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są jałówki rasy Welsh black, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black lub zagranicznych ksiąg rasy Welsh black;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Krowy

Do sekcji głównej księgi (G) wpisywane są krowy rasy Welsh black, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black lub zagranicznych ksiąg rasy Welsh black;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się krowy rasy Welsh black, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
3. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
4. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie  co najmniej 105% średniej dla rasy Welsh black w roku urodzenia zwierzęcia;

Buhaje

Do sekcji głównej buhajów (G) wpisywane są buhaje rasy Welsh black, które:

1. urodziły się w stadach poddanych ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black lub zagranicznych ksiąg rasy Welsh black;
5. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
6. posiadają umaszczenie typowe, zgodne z wzorcem rasy.

Do klasy ELITA (E) w sekcji głównej księgi (G)wpisuje się buhaje rasy Welsh black, które:

1. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
2. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
3. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Welsh black w roku urodzenia zwierzęcia;
4. dla których wykonany lub oszacowany został pomiar USG pola powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Podniesienie statusu potomstwa zwierząt zarejestrowanych w sekcjach dodatkowych poprzez wpisanie do sekcji głównej księgi (G):

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi jałówek i krów (G) może zostać wpisana samica, która:

1. urodziła się w stadzie objętym oceną wartości użytkowej (jałówka) lub została objęta taką oceną (krowa);
2. została zidentyfikowana zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
4. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black;
5. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Welsh black, która pochodzi:
6. po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black;
7. po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Welsh black.

Na podstawie Załącznika II Część I Rozdział III ust. 1 do rozporządzenia 2016/1012 do sekcji głównej księgi buhajów (G) może zostać  wpisany buhaj, który:

1. urodził się w stadzie poddanym ocenie wartości użytkowej;
2. został zidentyfikowany zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiada pochodzenie potwierdzone wynikiem analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
4. posiada min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. pochodzi po ojcu wpisanym do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black;
6. jest potomkiem matki wpisanej do sekcji głównej księgi (G) lub sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Welsh black, która pochodzi:

– po ojcu i obu dziadkach wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black;

– po matce i babce ze strony matki wpisanych do sekcji dodatkowej księgi (W) dla rasy Welsh black.

WARUNKI WPISU DO KLASY PODSTAWOWEJ SEKCJI GŁÓWNEJ KSIĘGI DLA RASY Welsh black (GP).

Do klasy podstawowej sekcji głównej księgi (Gp) wpisywane są:

Jałówki, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black lub zagranicznych ksiąg rasy Welsh black;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Krowy, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black lub zagranicznych ksiąg rasy Welsh black;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego.

Buhaje, które pod względem fenotypowym odbiegają od wzorca rasy ale spełniają podstawowe warunki wpisu do sekcji głównej księgi, tj. :

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do sekcji głównej księgi (G) dla rasy Welsh black lub zagranicznych ksiąg rasy Welsh black;
4. posiadają min. 93,75% udziału genów rasy Welsh black pochodzenia krajowego lub zagranicznego;
5. których pochodzenie zostało potwierdzone za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).

WARUNKI WPISU DO SEKCJI DODATKOWEJ KSIĘGI JAŁÓWEK I KRÓW (W):

Jałówki

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się jałówki, które:

1. urodziły się w stadach objętych oceną wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Welsh black,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: występowanie białych plam na innych partiach ciała niż wymię, depigmentowane plamy na śluzawicy, skórze. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie szare, płowe, brunatne (w różnych odcieniach).

Krowy

Do sekcji dodatkowej księgi (W) wpisuje się krowy, które:

1. są poddane ocenie wartości użytkowej;
2. zostały zidentyfikowane zgodnie z przepisami Unii Europejskiej i ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;
3. pochodzą co najmniej po jednym rodzicu wpisanym do księgi rasy Welsh black,
4. odpowiadają fenotypowo wzorcowi rasy lub posiadają dopuszczalne dla sekcji dodatkowej księgi błędy w umaszczeniu takie jak: występowanie białych plam na innych partiach ciała niż wymię, depigmentowane plamy na śluzawicy, skórze. Wysoce niepożądane, ale dopuszczające wpis do sekcji dodatkowej są duże białe łaty, umaszczenie szare, płowe, brunatne (w różnych odcieniach).

TRYB WPISYWANIA DO KSIĘGI HODOWLANEJ DLA RASY WELSH BLACK

Jałówki

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są jałówki rasy Welsh black znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje zwierzęta kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej. W przypadku, gdy zwierzę zostało wytypowane do potwierdzenia pochodzenia, selekcjoner pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% jałówek wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Welsh black powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis jałówki do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie lub publikacji ekspertyzy na stronie laboratorium genetyki molekularnej IZ PIB w Balicach..
4. Wpisu jałówki do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis jałówki do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której została wpisana dana jałówka oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
5. Jeżeli jałówka zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Welsh black, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
6. Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Krowy:

1. Do wpisu do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej typowane są krowy rasy Welsh black znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje krowy kwalifikujące się do wpisu do księgi hodowlanej i generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej. W przypadku, zwierzęcia wytypowanego do potwierdzenia pochodzenia, pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki. Zakłada się, że do około 15% krów wpisywanych do księgi hodowlanej dla rasy Welsh black powinno mieć zweryfikowane pochodzenie po rodzicach wskazanych w dokumentacji hodowlanej prowadzonej przez PZHiPBM za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis krowy do sekcji głównej księgi hodowlanej (G), od której pobrany został materiał biologiczny do analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu), następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jej pochodzenie.
4. U krów, u których zostało zarejestrowane pierwsze lub pierwsze znane wycielenie, przeprowadzana jest ocena stopnia umięśnienia i rozwoju.
5. Krowy, które:
6. zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej (G);
7. których pochodzenie po rodzicach zostało potwierdzone analizą polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu);
8. uzyskały min. 80 punktów za ogólną ocenę pokroju;
9. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie nie co najmniej 105% średniej dla rasy Welsh black w roku urodzenia zwierzęcia;

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu krowy do sekcji głównej lub sekcji dodatkowej księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis krowy do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcje i klasę księgi do której została wpisana dana krowa oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli krowa zgłoszona do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Welsh black, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu tego zwierzęcia w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Buhaje:

1. Do wpisu do sekcji głównej księgi hodowlanej (G) typowane są buhaje rasy Welsh black znajdujące się w stadach objętych oceną wartości użytkowej.
2. Selekcjoner podczas wizyty w stadzie typuje buhaje do wpisu do księgi hodowlanej, generuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wniosek o wpis do księgi hodowlanej oraz pobiera materiał biologiczny od zwierzęcia i jego matki (w razie potrzeby) w celu potwierdzenia jego pochodzenia po wskazanej parze rodziców za pomocą analizy polimorfizmu markerów DNA albo analizy markerów genetycznych  SNP (polimorfizm pojedynczego nukleotydu).
3. Wpis buhaja do księgi hodowlanej następuje po otrzymaniu ekspertyzy potwierdzającej jego pochodzenie.
4. Buhaje, które:
5. zostały wpisane do sekcji głównej księgi (G);
6. uzyskały min. 90 punktów za ogólną ocenę pokroju;
7. uzyskały przyrosty na 210 dni na poziomie co najmniej 130% średniej dla rasy Welsh black w roku urodzenia zwierzęcia;
8. dla których wykonany został pomiar USG lub oszacowano pole powierzchni przekroju mięśnia najdłuższego grzbietu

– zostają wpisane do klasy Elita (E), a fakt wpisu do tej klasy jest odnotowywany w systemie informatycznym i/lub na dokumencie potwierdzającym wpis zwierzęcia do księgi hodowlanej.

• Wpisu buhaja do księgi hodowlanej dokonuje osoba upoważniona przez PZHiPBM, która odnotowuje w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby księgi hodowlanej wpis buhaja do księgi hodowlanej podając datę wpisu, sekcję i klasę księgi do której został wpisany dany buhaj oraz nazwisko selekcjonera, który zakwalifikował zwierzę do wpisu.
• Jeżeli buhaj zgłoszony do wpisu nie spełnia warunków wpisu do księgi hodowlanej dla rasy Welsh black, osoba uprawniona do wpisywania zwierząt do księgi odnotowuje powód odmowy wpisu w systemie informatycznym.
• Powód odmowy wpisu przekazywany jest przez selekcjonera właścicielowi/posiadaczowi zwierzęcia.

Na wniosek właściciela/posiadacza PZHiPBM wystawia zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do księgi hodowlanej jałówek, krów i buhajów hodowlanych.

10. Świadectwa zootechniczne

Przywożone do Polski czystorasowe zwierzęta rasy Welsh black i materiał biologiczny pochodzący od takich zwierząt, powinny być zaopatrzone w świadectwa zootechniczne zgodne z wzorami określonymi w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2017/717 z dnia 10 kwietnia 2017 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1012 w odniesieniu do wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dotyczących zwierząt hodowlanych i ich materiału biologicznego wykorzystywanego do rozrodu, wystawione przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia.

W przypadku przywożonego do Polski nasienia, komórek jajowych i zarodków pochodzących od zwierząt czystorasowych rasy Welsh black pozyskanych, produkowanych, przetwarzanych i przechowywanych w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt, świadectwa zootechniczne mogą być również wystawiane przez te centra lub zespoły jeśli zostały one wymienione w programie hodowlanym związku hodowców uznanego na podstawie rozporządzenia 2016/1012, lub podmiotu zajmującego się hodowlą uwzględnionego na wykazie prowadzonym przez Komisję Europejską na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub podmiot prowadzący księgę hodowlaną w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia 2016/1012.

Świadectwa zootechniczne dla zwierząt czystorasowych wpisanych do księgi hodowlanej rasy Welsh black wydawane są przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego na wniosek hodowcy/posiadacza zwierzęcia. Świadectwa zootechniczne wydawane są na podstawie informacji o zwierzętach zawartych w systemie informatycznym prowadzonym na potrzeby oceny wartości użytkowej i ksiąg hodowlanych bydła ras mięsnych.

 Na zasadzie odstępstwa, o którym mowa w art. 31 ust.1 rozporządzenia 2016/1012 świadectwa zootechniczne dla nasienia, zarodków czy komórek jajowych wyprodukowanych w Polsce mogą być wystawiane przez zatwierdzone centra pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków znajdujące się na liście stanowiącej załącznik do programu hodowlanego dla bydła rasy Welsh black, na podstawie informacji o dawcach materiału biologicznego zawartych w aktualnych świadectwach zootechnicznych wystawionych przez PZHiPBM.

Na podstawie zgody udzielonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją nr 82/2019 wydanej w dniu 15 października .2019 r. podmioty wymienione w załączniku nr 1 do programu hodowlanego mogą skorzystać z odstępstwa, o którym mowa  w art. 31 ust. 2 lit. b rozporządzenia 2016/1012. Odstępstwo to umożliwia wskazanym w załączniku centrom produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespołom pozyskiwania lub produkcji zarodków zaopatrywania przesyłek materiału biologicznego kierowanych bezpośrednio do podmiotów świadczących usługi sztucznego unasienniania bydła, podmiotów wykorzystujących zarodki lub oocyty oraz hodowców bydła w dokument inny niż świadectwo zootechniczne, którego wzór został określony w rozporządzeniu 2017/717. Dokument ten powinien zawierać informacje umożliwiające identyfikację dawcy lub dawców przesyłanego materiału, a także informacje o terminie pobrania lub produkcji tego materiału, imieniu, nazwisku, adresie i miejscu zamieszkania albo nazwie oraz adresie zamieszkania i siedzibie producenta i odbiorcy tego materiału, a także informacje o wartości genetycznej dawcy lub dawców tego materiału biologicznego określonej
w zakresie zgodnym z zatwierdzonym dla danej rasy programem hodowlanym. Zgodnie z art. 31 ust. 2 lit. b ppkt i rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt informacje te będą udostępniane na wniosek zainteresowanych hodowców przez podmioty świadczące usługi w zakresie sztucznego unasienniania bydła lub podmioty wykorzystujące zarodki lub oocyty bydła nabywcom tego materiału biologicznego. Centra produkcji lub przechowywania nasienia oraz zespoły pozyskiwania lub produkcji zarodków wskazane w zatwierdzonym programie hodowlanym dla bydła rasy Welsh black, które skorzystają z możliwości niestosowania wzorów formularzy świadectw zootechnicznych dla materiału biologicznego tej rasy bydła, będą obowiązane do wystawiania, na wniosek właściciela lub posiadacza unasiennionej samicy, biorczyni zarodka lub potomstwa urodzonego z tego materiału biologicznego, świadectwa zootechnicznego spełniającego wymagania określone w art. 30 ust. 6 rozporządzenia w sprawie hodowli zwierząt dla materiału biologicznego wykorzystanego do rozrodu.

Jako załącznik do świadectwa zootechnicznego dołączany jest 2 pokoleniowy rodowód i wszystkie dostępne informacje dotyczące wartości użytkowej zwierzęcia i jego przodków.

Dla zwierząt, które nie zostały wpisane do sekcji głównej księgi hodowlanej dla rasy Welsh black, na wniosek hodowcy/właściciela zwierzęcia, PZHiPBM może wystawić świadectwo potwierdzające pochodzenie tego zwierzęcia.

Obowiązuje od 7.08.2024 r.